8th Marathi LBA 3. चल ऊठ रे मुकुंदा

टीप - DSERT कडून प्रश्नसंच तयार करण्याचे कार्य सुरू आहे तत्पूर्वी सरावासाठी आम्ही खालील प्रश्नसंच दिलेला आहे..

 CLASS - 8

MEDIUM - MARATHI 

SUBJECT - MAAY MARATHI

SYLLABUS - KARNATAKA STATE 

QUESTION BANK OF  LESSON BASED ASSESSMENT

फक्त सरावासाठी 

पाठ आधारित मूल्यमापन प्रश्नावली 

---

इयत्ता 8वी: पाठ आधारित मूल्यमापन - चल ऊठ रे मुकुंदा

---

कवितेचे नाव: 3. चल ऊठ रे मुकुंदा

I. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs) - 1 गुणाचे प्रश्न

1. 'चल ऊठ रे मुकुंदा' या कवितेचे कवी कोण आहेत? (सोपे)

A) सुरेश वाड

B) सुरेश भट

C) सुरेश पाटील

D) सुरेश देशमुख

2. सुरेश भट कोणत्या काव्यप्रकाराच्या पुनरुजीवनासाठी प्रसिद्ध आहेत? (सोपे)

A) अभंग

B) ओवी

C) गझल

D) पोवाडा

3. या कवितेचा प्रकार कोणता आहे? (सोपे)

A) गझल

B) लावणी

C) भूपाळी

D) पोवाडा

4. प्रस्तुत कवितेत कोणाला जागवत असल्याचे वर्णन केले आहे? (सोपे)

A) यशोदा

B) श्रीकृष्ण

C) राधा

D) गोपिका

5. पहाट झाल्यावर चांदण्याला काय आली असे म्हटले आहे? (मध्यम)

A) झोप

B) जाग

C) अंधार

D) भीती

6. गगनात (आकाशात) कोणता तारा मंदावला आहे? (सोपे)

A) मंगळ

B) शुक्रतारा

C) ध्रुवतारा

D) सूर्य

7. पहाटवारा कसा आला? (मध्यम)

A) वेगाने

B) चोरपावलांनी

C) मोठ्या आवाजाने

D) हळूच

8. उषेच्या गालावरी काय आली आहे? (सोपे)

A) पाणी

B) लाली

C) घाम

D) धूळ

9. मुकुंदाला काय आवरून घ्यायला सांगितले आहे? (मध्यम)

A) खेळ

B) स्वप्नातला पसारा

C) अभ्यास

D) कपडे

10. बेचैन गोकुळाने कोणाचा पुकारा केला आहे? (सोपे)

A) यशोदेचा

B) श्रीकृष्णाचा

C) राधेचा

D) बालगोपाळांचा

11. पाखरे कोणाचे गीत गात उडाली आहेत? (मध्यम)

A) कवीचे

B) राधेचे

C) मुकुंदाचे (कृष्णाचे)

D) वाऱ्याचे

12. कालिंदीचा किनारा मुकुंदाला कशाने हाक मारीत आहे? (सोपे)

A) मोठ्या आवाजाने

B) दूरून

C) जवळून

D) प्रेमाने

13. कुंजातल्या कळ्यांनी मुकुंदाला काय केला आहे? (मध्यम)

A) आवाज

B) इशारा

C) नमस्कार

D) स्वागत

14. मुकुंदाला शोधण्यास कोण पुन्हा निघाली आहे? (सोपे)

A) यशोदा

B) गोपी

C) राधा

D) आई

15. 'उषा' या शब्दाचा अर्थ काय? (सोपे)

A) संध्याकाळ

B) रात्र

C) पहाट

D) दुपार

16. 'कालिंदी' म्हणजे कोणती नदी? (सोपे)

A) गंगा

B) यमुना

C) सरस्वती

D) नर्मदा

17. 'कुंज' म्हणजे काय? (मध्यम)

A) डोंगर

B) वृक्षवेलींनी बहरलेली बाग

C) वाडी

D) घर

18. 'इशारा' या शब्दाचा अर्थ काय? (सोपे)

A) विनंती

B) सूचना

C) आज्ञा

D) भीती

19. राधा ही गोकुळात राहणाऱ्या कोणत्या गवळ्याची पत्नी होती? (मध्यम)

A) नंदाची

B) अनय नावाची

C) सुदामाची

D) कंसाची

20. राधा श्रीकृष्णाची कोण होती? (सोपे)

A) बहीण

B) बाल मैत्रीण आणि भक्त

C) आई

D) शिक्षिका

---

II. रिकाम्या जागा भरा - 1 गुणाचे प्रश्न

21. चल ऊठ रे मुकुंदा झाली _____________ झाली. (सोपे)

22. बाहेर चांदण्याला _____________ जाग आली. (मध्यम)

23. मंदावला कधीचा गगनात _____________ तारा. (सोपे)

24. अन् _____________ आला पहाटवारा. (मध्यम)

25. गालावरी _____________ आली हळूच लाली. (सोपे)

26. घे आवरून आता _____________ पसारा. (मध्यम)

27. बेचैन गोकुळाने केला _____________ पुकारा. (सोपे)

28. तव गीत गात सारी ही _____________ उडाली. (मध्यम)

29. तुज दूर हाक मारी _____________ किनारा. (सोपे)

30. कुंजातल्या कळ्यानी केला तुला _____________. (मध्यम)

31. तुज शोधण्यास _____________ राधा पुन्हा निघाली. (सोपे)

32. सुरेश भट यांच्या काव्याचे वैशिष्ट्य '_____________' आहे. (कठीण)

---

III. योग्य जोड्या जुळवा - 1 गुणाचे प्रश्न

33. अ गट                          ब गट

1. चांदण्याला            A. हाक मारी

2. शुक्रतारा              B. मंदावला

3. पहाटवारा             C. जाग

4. कालिंदीचा किनारा D. इशारा केला

5. कळ्यांनी             E. चोरपावलांनी

 

34. अ गट                          ब गट

1. उषा                      A. पहाटे व सायंकाळी उगवणारा ग्रह

2. कालिंदी               B. यमुना नदी

3. कुंज                    C. सूचना

4. शुक्रतारा              D. पहाट

5. इशारा                  E. वृक्षवेलींनी बहरलेली बाग

 

35. अ गट                                    ब गट

1. सुरेश भट यांचे काव्य संग्रह          A. दमाणी, केशवसुत पुरस्कार

2. या कवितेचा प्रकार                     B. भूपाळी

3. कवितेला मिळालेले पुरस्कार      C. रूपगंधा, रंग माझा वेगळा

 

---

IV. एका वाक्यात उत्तरे लिहा - 1 गुणाचे प्रश्न

36. यशोदा कोणाला उठवत आहे? (सोपे)

37. पहाटवारा कसा आला? (सोपे)

38. बेचैन गोकुळाने कोणाचा पुकारा केला? (सोपे)

39. पहाटेचे निसर्ग सौंदर्य कवीने कसे वर्णन केले आहे? (मध्यम)

40. 'तव गीत गात सारी ही पाखरे उडाली' याचा अर्थ काय? (कठीण)

41. कालिंदीचा किनारा श्रीकृष्णाला काय करत आहे? (मध्यम)

42. कुंजातल्या कळ्यांनी श्रीकृष्णाला काय इशारा दिला आहे? (कठीण)

43. राधा श्रीकृष्णाला का शोधत आहे? (मध्यम)

44. 'गेयता' म्हणजे काय? (कठीण)

45. सुरेश भट यांनी कोणत्या काव्यप्रकाराला नवे रूप दिले? (सोपे)

---

V. 2-3 वाक्यात उत्तरे लिहा - 2 गुणांचे प्रश्न

46. गोकुळ बेचैन का झाले होते? (मध्यम)

47. कृष्णाला उठविण्याच्या वेळी सृष्टीत काय घडले होते? (कठीण)

48. 'तव गीत गात सारी ही पाखरे उडाली' या संदर्भाचे स्पष्टीकरण करा. (कठीण)

49. या कवितेतील 'वात्सल्य' भाव कसा दिसून येतो? (कठीण)

50. कवितेतील सकाळच्या निसर्ग सौंदर्याचे वर्णन तुमच्या शब्दांत करा. (मध्यम)

---

VI. व्याकरण

A. वाक्प्रचाराचा अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा - 1 गुणाचे प्रश्न

51. जाग येणे (सोपे)

52. हाक मारणे (मध्यम)

53. इशारा करणे (सोपे)

B. विरुद्धार्थी शब्द लिहा - 1 गुणाचे प्रश्न

54. पहाट (सोपे)

55. मंदावला (मध्यम)

56. दूर (सोपे)

57. बेचैन (कठीण)

C. समानार्थी शब्द लिहा - 1 गुणाचे प्रश्न

58. मुकुंद (सोपे)

59. गगन (सोपे)

60. उषा (मध्यम)

61. पाखरे (सोपे)

62. किनारा (मध्यम)

63. कुंज (कठीण)

D. अलंकार ओळखा आणि उदाहरणे लिहा (चेतनगुणोक्ती अलंकार) - 2 गुणाचे प्रश्न

64. 'चांदण्याला हलकेच जाग आली' - या ओळीतील अलंकार ओळखा आणि कवितेतील अशाच अलंकाराची आणखी दोन उदाहरणे शोधा. (कठीण)

---

उत्तरसूची

---

I. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs)

1. B) सुरेश भट
2. C) गझल
3. C) भूपाळी
4. B) श्रीकृष्ण
5. B) जाग
6. B) शुक्रतारा
7. B) चोरपावलांनी
8. B) लाली
9. B) स्वप्नातला पसारा
10. B) श्रीकृष्णाचा
11. C) मुकुंदाचे (कृष्णाचे)
12. B) दूरून
13. B) इशारा
14. C) राधा
15. C) पहाट
16. B) यमुना
17. B) वृक्षवेलींनी बहरलेली बाग
18. B) सूचना
19. B) अनय नावाची
20. B) बाल मैत्रीण आणि भक्त

II. रिकाम्या जागा भरा

21. पहाट
22. हलकेच
23. शुक्र
24. चोरपावलांनी
25. उषेच्या
26. स्वप्नातला
27. तुझा
28. पाखरे
29. कालिंदीचा
30. इशारा
31. वेडी
32. गेयता

III. योग्य जोड्या जुळवा

33.  
1. चांदण्याला - C. जाग
2. शुक्रतारा - B. मंदावला
3. पहाटवारा - E. चोरपावलांनी
4. कालिंदीचा किनारा - A. हाक मारी
5. कळ्यांनी - D. इशारा केला
34.  

1. उषा - D. पहाट
2. कालिंदी - B. यमुना नदी
3. कुंज - E. वृक्षवेलींनी बहरलेली बाग
4. शुक्रतारा - A. पहाटे व सायंकाळी उगवणारा ग्रह
5. इशारा - C. सूचना

35.  

1. सुरेश भट यांचे काव्य संग्रह - C. रूपगंधा, रंग माझा वेगळा
2. या कवितेचा प्रकार - B. भूपाळी
3. कवितेला मिळालेले पुरस्कार - A. दमाणी, केशवसुत पुरस्कार

IV. एका वाक्यात उत्तरे लिहा

36. यशोदा श्रीकृष्णाला (मुकुंदाला) उठवत आहे.
37. पहाटवारा चोरपावलांनी (अतिशय हळूच) आला.
38. बेचैन गोकुळाने श्रीकृष्णाचा (तुझा) पुकारा केला.
39. पहाटेचे निसर्ग सौंदर्य वर्णन करताना कवीने म्हटले आहे की चांदण्याला जाग आली आहे, शुक्रतारा मंदावला आहे, पहाटवारा चोरपावलांनी आला आहे आणि उषेच्या गालावर लाली पसरली आहे.
40. 'तव गीत गात सारी ही पाखरे उडाली' याचा अर्थ असा की, सकाळी श्रीकृष्णाचे गीत गात सर्व पाखरे (पक्षी) आकाशात उडून गेली आहेत.
41. कालिंदीचा किनारा श्रीकृष्णाला दूरून हाक मारत आहे.
42. कुंजातल्या कळ्यांनी श्रीकृष्णाला (फुलून) जाग होण्याचा इशारा दिला आहे.
43. श्रीकृष्णाला शोधण्यास वेडी राधा पुन्हा निघाली आहे, कारण ती श्रीकृष्णाची बालमैत्रीण आणि भक्त आहे व त्याला भेटण्यास आतुर आहे.
44. 'गेयता' म्हणजे काव्याला गाता येण्याची (तालासुरात म्हणता येण्याची) क्षमता.
45. सुरेश भट यांनी गझल या काव्यप्रकाराला मराठीत नवे रूप दिले.

V. 2-3 वाक्यात उत्तरे लिहा

46. गोकुळ बेचैन झाले होते, कारण पहाट झाली असूनही श्रीकृष्ण अजून झोपलेला होता. गोकुळातील सर्वजण, पाखरे, कालिंदीचा किनारा, कुंजातल्या कळ्या आणि राधा हे सर्व श्रीकृष्णाच्या येण्याची वाट पाहत होते, त्यामुळे ते बेचैन होते.
47. कृष्णाला उठविण्याच्या वेळी सृष्टीत अनेक गोष्टी घडल्या होत्या. गगनातील शुक्रतारा मंदावला होता, पहाटवारा चोरपावलांनी आला होता, उषेच्या गालावर लाली पसरली होती, पाखरे कृष्णाचे गीत गात उडून गेली होती, कालिंदीचा किनारा त्याला दूरून हाक मारत होता आणि कुंजातल्या कळ्यांनी त्याला इशारा केला होता.
48. 'तव गीत गात सारी ही पाखरे उडाली' या ओळीतून कवीने पहाटेच्या प्रसन्न वातावरणाचे वर्णन केले आहे. श्रीकृष्ण जागे झाल्यामुळे निसर्गातील पाखरेही आनंदाने त्याचे गीत गात आकाशात विहरत आहेत, असा भाव येथे व्यक्त होतो.
49. या कवितेत 'वात्सल्य' भाव प्रामुख्याने दिसून येतो, कारण श्रीकृष्ण झोपलेला असताना आई यशोदा त्याला प्रेमाने, ममतेने आणि हळुवारपणे उठवत आहे. ती त्याला निसर्गातील बदलांची आठवण करून देत आहे आणि त्याचे महत्त्व पटवून देत आहे, जे आईचे मुलावरील प्रेम दर्शवते.
50. कवितेतील सकाळच्या निसर्ग सौंदर्याचे वर्णन अतिशय मोहक आहे. पहाट झाली असून चांदण्याला हलकेच जाग आली आहे, शुक्रतारा मंदावला आहे आणि पहाटवारा हळूच वाहू लागला आहे. आकाशात उषा (पहाट) लाली घेऊन आली आहे. पाखरे कृष्णाचे गीत गात उडून गेली आहेत, यमुना नदीचा किनारा त्याला हाक मारत आहे आणि कुंजातल्या कळ्याही फुलून त्याला जागे होण्याचा इशारा देत आहेत.

VI. व्याकरण

A. वाक्प्रचाराचा अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा

51. जाग येणे: झोपेतून जागे होणे.

वाक्य: पहाट होताच मला जाग आली.

52. हाक मारणे: बोलावणे.

वाक्य: मित्राने मला दूरून हाक मारली.

53. इशारा करणे: सूचना देणे.

वाक्य: शिक्षकांनी मुलांना शांत राहण्याचा इशारा केला.

B. विरुद्धार्थी शब्द लिहा

54.  रात्र

55.  वेगवान झाला/तीव्र झाला

56.  जवळ

57. शांत/आनंदी

C. समानार्थी शब्द लिहा

58.  श्रीकृष्ण/कृष्ण

59.  आकाश

60.  पहाट

61. पक्षी
62. तट
63. बाग/वन

D. अलंकार ओळखा आणि उदाहरणे लिहा (चेतनगुणोक्ती अलंकार)

64.  अलंकार: चेतनगुणोक्ती अलंकार

स्पष्टीकरण: अचेतन (निर्जीव) वस्तूंना सचेतन (सजीव) मानवी भावना किंवा क्रिया करतांना दाखवणे.

उदाहरणे:

o    "बाहेर चांदण्याला हलकेच जाग आली." (चांदणी ही निर्जीव असून तिला 'जाग येणे' ही मानवी क्रिया दिली आहे.)

o    "अन् चोरपावलांनी आला पहाटवारा." (पहाटवारा ही निर्जीव असून तो 'चोरपावलांनी येणे' ही मानवी क्रिया दिली आहे.)

o    "गालावरी उषेःच्या आली हळूच लाली." (उषा ही निर्जीव असून तिला 'गाल' आणि 'लाली' ही मानवी वैशिष्ट्ये दिली आहेत.)

o    "कालिंदीचा किनारा तुज दूर हाक मारी." (किनारा निर्जीव असून 'हाक मारणे' ही मानवी क्रिया दिली आहे.)

o    "कुंजातल्या कळ्यानी केला तुला इशारा." (कळ्या निर्जीव असून 'इशारा करणे' ही मानवी क्रिया दिली आहे.)