6th SS LBA 8:आपले संविधान

  CLASS -6

MEDIUM - MARATHI 

SUBJECT - SOCIAL SCIENCE

SYLLABUS - KARNATAKA STATE 

QUESTION BANK OF LESSON BASED ASSESSMENT 

पाठ आधारित मूल्यमापन प्रश्नावली 

(सर्व प्रश्नांची नमुना उत्तरे शेवटी देण्यात आलेली आहेत)

---

प्रकरण 8: आपले संविधान

---

I. खालील पर्यायांमधून योग्य उत्तर निवडा.

1. संविधान म्हणजे काय? (मध्यम)

A) देशाचा सर्वोच्च कायदा

B) शासनासाठी एक आराखडा देणारे दस्तऐवज

C) सरकारचे अंग, त्यांचे अधिकार आणि कार्ये परिभाषित करते

D) वरील सर्व

2.               डॉ. बाबू राजेंद्र प्रसाद यांची संविधान सभेच्या या अधिवेशनात अध्यक्ष म्हणून निवड झाली. (मध्यम)

A) पहिले अधिवेशन

B) दुसरे अधिवेशन

C) तिसरे अधिवेशन

D) यापैकी काहीही नाही

3.  संविधान समितीने आपले कार्य जलद करण्यासाठी स्थापन केलेल्या समित्यांची संख्या. (मध्यम)

A) 22

B) 21

C) 20

D) 19

4.  संविधानाच्या मसुदा समितीचे अध्यक्ष होते..... (मध्यम)

A) डॉ. बाबू राजेंद्र प्रसाद

B) सरदार वल्लभभाई पटेल

C) डॉ. बी.आर. आंबेडकर

D) जे.बी. कृपलानी

5.  संविधानाला अंतिम स्वरूप घेण्यासाठी लागलेला वेळ होता. (मध्यम)

A) 2 वर्षे 10 महिने 18 दिवस

B) 2 वर्षे 9 महिने 18 दिवस

C) 2 वर्षे 11 महिने 17 दिवस

D) 2 वर्षे 11 महिने 18 दिवस

6.  संविधान ज्या दिवशी लागू झाले तो दिवस होता. (मध्यम)

A) 26 जानेवारी 1950

B) 15 ऑगस्ट 1947

C) 25 जानेवारी 1950

D) यापैकी काहीही नाही.

7.     मूलभूत हक्कांचे उल्लंघन झाल्यास त्यांचे संरक्षण करण्याचा अधिकार कोणत्या प्राधिकरणाला आहे? (मध्यम)

A) कायदेमंडळ

B) पोलीस विभाग

C) संरक्षण दले

D) न्यायपालिका

8.     धर्मनिरपेक्षता म्हणजे काय? (मध्यम)

A) राज्य धर्माच्या नावाखाली इतर धर्मांपेक्षा एका धर्माला प्राधान्य देते

B) राज्य एका धर्माला राष्ट्रीय धर्म मानते

C) राज्य सर्व धर्मांना कोणत्याही भेदभावाशिवाय समान मानते

D) वरील सर्व

9.     जगातील सर्वात मोठा लोकशाही देश कोणता आहे? (मध्यम)

A) भारत

B) अमेरिका

C) रशिया

D) ब्रिटन

10.   लोकशाहीचे मूलभूत तत्व काय आहे? (मध्यम)

A) धर्मनिरपेक्ष तत्व

B) सार्वत्रिक प्रौढ मताधिकार

C) कल्याणकारी राज्याची स्थापना

D) यापैकी काहीही नाही

---

II. योग्य शब्दांनी रिकाम्या जागा भरा.

11.     भारतीय संविधान तयार करणारी विशेष सभा ____________ होती. (सोपे)

12.    संविधानाचा मसुदा तयार करण्यासाठी स्थापन केलेली समिती ____________ होती. (सोपे)

13.   मूलभूत हक्कांवरील सल्लागार समितीचे अध्यक्ष ____________ होते. (सोपे)

14.   26 जानेवारी 1950 रोजी, संविधानाने भारताला एक ____________ म्हणून घोषित केले. (सोपे)

15.   संविधान दिन म्हणून साजरा केला जाणारा दिवस ____________ आहे. (सोपे)

16.   पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुका ज्या वर्षी झाल्या ते वर्ष ____________ आहे. (सोपे)

17.    सप्टेंबर 2023 पर्यंत, संविधानात ____________ वेळा सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. (सोपे)

18.   संविधानाचे हृदय ____________ आहे. (सोपे)

19.   भारतीय प्रजासत्ताकाचे पहिले राष्ट्रपती ____________ होते. (सोपे)

20.  भारतातील मतदानाचे वय ____________ आहे. (सोपे)

---

III. एका वाक्यात उत्तरे द्या.

21.    केंद्रातील मोदी सरकार कोणत्या चौकटीत काम करते? (मध्यम)

22.  मूलभूत हक्क उपसमितीचे अध्यक्ष कोण होते? (सोपे)

23.  संविधानाच्या निर्मितीत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावणारे कर्नाटकातील उल्लेखनीय व्यक्तिमत्व कोण आहे? (सोपे)

24.  तुम्ही तुमच्या शाळेत प्रजासत्ताक दिन कधी साजरा करता? (मध्यम)

25.  संसदेतील सदने कोणती आहेत? (सोपे)

26.  भारतात पहिले निवडून आलेले संसद कधी अस्तित्वात आले? (सोपे)

27.   जगात सर्वात लांब लिखित संविधान कोणत्या देशाचे आहे? (सोपे)

28.  प्रजासत्ताक म्हणजे काय? (सोपे)

29.  संविधानुसार तुम्हाला किती मूलभूत कर्तव्यांचे पालन करणे अपेक्षित आहे? (मध्यम)

30.  कल्याणकारी राज्य म्हणजे काय? (सोपे)

---

IV. दोन ते चार वाक्यात उत्तरे द्या.

31.   सरकार म्हणजे काय? (सोपे)

32.  संविधान सभेतील काही महिला सदस्यांची नावे लिहा. (सोपे)

33.  मूलभूत हक्क विशेष का आहेत? (मध्यम)

34.  सार्वत्रिक प्रौढ मताधिकार म्हणजे काय? (सोपे)

35.  संविधानाच्या प्रस्तावनेतील आदर्श कोणते आहेत? (मध्यम)

---

V. पाच ते सहा वाक्यात उत्तरे द्या.

36.  संविधानाचे महत्त्व काय आहे? (मध्यम)

37.  आपल्या देशाच्या संविधानाची प्रस्तावना लिहा. (मध्यम)

---

VI. पाच ते सहा वाक्यात उत्तरे द्या (4 गुण)

38.  आपल्या संविधानाची प्रमुख वैशिष्ट्ये स्पष्ट करा. (कठीण)

 

 

---

8. आपले संविधान (उत्तरपत्रिका)

---

I. खालील पर्यायांमधून योग्य उत्तर निवडा. (उत्तरे)

1. संविधान म्हणजे काय?

D) वरील सर्व

2. डॉ. बाबू राजेंद्र प्रसाद यांची संविधान सभेच्या या अधिवेशनात अध्यक्ष म्हणून निवड झाली.

B) दुसरे अधिवेशन

3. संविधान समितीने आपले कार्य जलद करण्यासाठी स्थापन केलेल्या समित्यांची संख्या.

A) 22

4. संविधानाच्या मसुदा समितीचे अध्यक्ष होते.....

C) डॉ. बी.आर. आंबेडकर

5. संविधानाला अंतिम स्वरूप घेण्यासाठी लागलेला वेळ होता.

D) 2 वर्षे 11 महिने 18 दिवस

6. संविधान ज्या दिवशी लागू झाले तो दिवस होता.

A) 26 जानेवारी 1950

7. मूलभूत हक्कांचे उल्लंघन झाल्यास त्यांचे संरक्षण करण्याचा अधिकार कोणत्या प्राधिकरणाला आहे?

D) न्यायपालिका

8. धर्मनिरपेक्षता म्हणजे काय?

C) राज्य सर्व धर्मांना कोणत्याही भेदभावाशिवाय समान मानते

9. जगातील सर्वात मोठा लोकशाही देश कोणता आहे?

A) भारत

10. लोकशाहीचे मूलभूत तत्व काय आहे?

B) सार्वत्रिक प्रौढ मताधिकार

---

II. योग्य शब्दांनी रिकाम्या जागा भरा. (उत्तरे)

11. भारतीय संविधान तयार करणारी विशेष सभा संविधान सभा होती.
12. संविधानाचा मसुदा तयार करण्यासाठी स्थापन केलेली समिती मसुदा समिती होती.
13. मूलभूत हक्कांवरील सल्लागार समितीचे अध्यक्ष सरदार वल्लभभाई पटेल होते.
14. 26 जानेवारी 1950 रोजी, संविधानाने भारताला एक प्रजासत्ताक म्हणून घोषित केले.
15. संविधान दिन म्हणून साजरा केला जाणारा दिवस 26 नोव्हेंबर आहे.
16. पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुका ज्या वर्षी झाल्या ते वर्ष 1951-52 आहे.
17. सप्टेंबर 2023 पर्यंत, संविधानात 106 वेळा सुधारणा करण्यात आल्या आहेत.
18. संविधानाचे हृदय संविधानाची प्रस्तावना आहे.
19. भारतीय प्रजासत्ताकाचे पहिले राष्ट्रपती डॉ. बाबू राजेंद्र प्रसाद होते.
20. भारतातील मतदानाचे वय 18 आहे.

---

III. एका वाक्यात उत्तरे द्या. (उत्तरे)

21. केंद्रातील मोदी सरकार कोणत्या चौकटीत काम करते?

केंद्रातील सरकार संविधानाच्या चौकटीत काम करते.

22. मूलभूत हक्क उपसमितीचे अध्यक्ष कोण होते?

जे.बी. कृपलानी हे मूलभूत हक्क उपसमितीचे अध्यक्ष होते.

23. संविधानाच्या निर्मितीत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावणारे कर्नाटकातील उल्लेखनीय व्यक्तिमत्व कोण आहे?

केंगळ हनुमंतय्या आणि एस. निजलिंगप्पा हे संविधानाच्या निर्मितीत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावणारे कर्नाटकातील उल्लेखनीय व्यक्तिमत्व आहेत.

24. तुम्ही तुमच्या शाळेत प्रजासत्ताक दिन कधी साजरा करता?

आम्ही आमच्या शाळेत 26 जानेवारी रोजी प्रजासत्ताक दिन साजरा करतो.

25. संसदेतील सदने कोणती आहेत?

राज्यसभा आणि लोकसभा ही संसदेतील दोन सदने आहेत.

26. भारतात पहिले निवडून आलेले संसद कधी अस्तित्वात आले?

भारतात पहिले निवडून आलेले संसद 1952 मध्ये अस्तित्वात आले.

27. जगात सर्वात लांब लिखित संविधान कोणत्या देशाचे आहे?

जगात सर्वात लांब लिखित संविधान भारताचे आहे.

28. प्रजासत्ताक म्हणजे काय?

प्रजासत्ताक म्हणजे सरकारची अशी व्यवस्था जिथे राज्याचा प्रमुख निवडलेला असतो.

29. संविधानुसार तुम्हाला किती मूलभूत कर्तव्यांचे पालन करणे अपेक्षित आहे?

संविधानुसार मला 11 मूलभूत कर्तव्यांचे पालन करणे अपेक्षित आहे.

30. कल्याणकारी राज्य म्हणजे काय?

कल्याणकारी राज्य म्हणजे असे राज्य जे सर्व नागरिकांना सामाजिक आणि आर्थिक संधी तसेच सुरक्षितता प्रदान करण्याचे उद्दिष्ट ठेवते.

---

IV. दोन ते चार वाक्यात उत्तरे द्या. (उत्तरे)

31. सरकार म्हणजे काय?

संविधान नागरिकांच्या आकांक्षा आणि कल्पनांना प्रतिबिंबित करते. ते कल्याणकारी राज्याच्या स्थापनेसाठी मार्गदर्शन प्रदान करते आणि सरकारच्या धोरणे व कार्यपद्धती नियंत्रित करते. तसेच, कायद्यासमोर समानतेच्या तत्त्वाचे पालन करून नागरिकांच्या हक्कांचे संरक्षण करते.

32. संविधान सभेतील काही महिला सदस्यांची नावे लिहा.

संविधान सभेतील काही महिला सदस्य होत्या: राजकुमारी अमृत कौर, लीला रॉय, मालती चौधरी, सरोजिनी नायडू, बेगम ऐजाज रसूल, विजयलक्ष्मी पंडित आणि दाक्षायणी वेलायुधन.

33. मूलभूत हक्क विशेष का आहेत?

संविधान नागरिकांना सहा मूलभूत हक्कांची हमी देते. कोणताही कायदा किंवा कृती जे या हक्कांचे उल्लंघन करते, ते रद्द आणि निष्प्रभ मानले जाते. यामुळे मूलभूत हक्क विशेष ठरतात.

34. सार्वत्रिक प्रौढ मताधिकार म्हणजे काय?

सार्वत्रिक प्रौढ मताधिकार म्हणजे 18 वर्षांवरील सर्व नागरिकांना मतदानाचा अधिकार असणे.

35. संविधानाच्या प्रस्तावनेतील आदर्श कोणते आहेत?

संविधानाच्या प्रस्तावनेतील आदर्श आहेत: न्याय (सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय), स्वातंत्र्य (विचार, अभिव्यक्ती, विश्वास, श्रद्धा आणि उपासना), समानता (दर्जा आणि संधीची), आणि सर्वांमध्ये बंधुता (व्यक्तीची प्रतिष्ठा आणि राष्ट्राची एकता व अखंडता सुनिश्चित करणारी) वाढवणे.

---

V. पाच ते सहा वाक्यात उत्तरे द्या. (उत्तरे)

36. संविधानाचे महत्त्व काय आहे?

संविधानाचे महत्त्व खालीलप्रमाणे आहे:

अ) ते लोकांच्या आदर्शांना आणि आकांक्षांना प्रतिबिंबित करते.

ब) ते कल्याणकारी राज्याची स्थापना करण्यासाठी मार्गदर्शन प्रदान करते.

क) ते सरकारच्या धोरणांचे आणि कार्यपद्धतींचे नियमन करते.

ड) ते कायद्यासमोर समानतेचे तत्व कायम ठेवून नागरिकांच्या हक्कांचे संरक्षण करते.

37. आपल्या देशाच्या संविधानाची प्रस्तावना लिहा.

"आम्ही, भारताचे लोक, भारताला एक सार्वभौम समाजवादी धर्मनिरपेक्ष लोकशाही गणराज्य बनवण्याचा आणि त्याच्या सर्व नागरिकांना सुरक्षित करण्याचा गंभीर संकल्प करत आहोत:

• न्याय: सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय;
• स्वातंत्र्य: विचार, अभिव्यक्ती, विश्वास, श्रद्धा आणि उपासना;
• समानता: दर्जा आणि संधीची;
• आणि या सर्वांमध्ये वाढवण्यासाठी
• बंधुता: व्यक्तीची प्रतिष्ठा आणि राष्ट्राची एकता व अखंडता सुनिश्चित करणारी;

आमच्या संविधान सभेत, आज 26 नोव्हेंबर 1949 रोजी, आम्ही हे संविधान स्वीकारतो, अधिनियमित करतो आणि स्वतःला प्रदान करतो."

---

VI. पाच ते सहा वाक्यात उत्तरे द्या (4 गुण) (उत्तरे)

38. आपल्या संविधानाची प्रमुख वैशिष्ट्ये स्पष्ट करा.

भारतीय संविधानाची प्रमुख वैशिष्ट्ये:

1. हे जगातील सर्वात मोठे लिखित संविधान आहे.
2. हे लोकशाही शासन प्रणालीसह एक प्रजासत्ताक आहे.
3. हे नागरिकांना मूलभूत हक्क आणि कर्तव्ये हमी देते.
4. धर्मनिरपेक्षता आणि सर्व धर्मांची समानता हे त्याचे वैशिष्ट्य आहे.
5. पुरेशा अधिकारांसह स्वतंत्र न्यायपालिका आहे.
6. सार्वत्रिक प्रौढ मताधिकार प्रदान करते.
7. सामाजिक न्याय प्रस्थापित करणे आणि सामाजिक दुष्कृत्ये दूर करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे.
8. कल्याणकारी राज्याची स्थापना करण्याचे उद्दिष्ट ठेवते.
9. भारत हे जगातील सर्वात मोठे लोकशाही राष्ट्र आहे, ज्यामध्ये निवडणूक प्रणाली आहे.

DOWNLOAD PDF

---