विषय: 2025-26 च्या प्रतिभा कारंजी/कलोत्सव कार्यक्रमाच्या अंमलबजावणीबाबत
संदर्भ: शासन आदेश क्रमांक: EP 91 YoYoko 2025, बेंगळूरु
दिनांक: 27.05.2025
प्रतिभा कारंजी स्पर्धा 2002 पासून आयोजित केली जात आहे. हा कार्यक्रम शिक्षण क्षेत्रात कलांना प्रोत्साहन देऊन शालेय विद्यार्थ्यांमधील कलात्मक प्रतिभा आणि सर्जनशील कौशल्ये बाहेर आणण्यासाठी एक उत्तम व्यासपीठ आहे.
संदर्भित आदेश/पत्रानुसार, २०२५-२६ मध्ये राज्य क्षेत्रातील सततच्या योजना कार्यक्रमांतर्गत शासकीय, अनुदानित आणि विनाअनुदानित शाळांमधील मुलांसाठी (इयत्ता १ ते १० वी) एकसमान सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक स्पर्धा आणि इयत्ता ९ ते १२ वीच्या विद्यार्थ्यांसाठी कलोत्सव स्पर्धा आयोजित करण्याचे निश्चित केले आहे. स्पर्धा कशा आयोजित कराव्यात याबाबत संलग्न परिशिष्ट-१, २, ३ आणि ४ मध्ये स्पष्टीकरण दिले आहे. त्यानुसार, शालेय शिक्षण विभागाचे उपसंचालक (प्रशासन) आणि (विकास), क्षेत्र शिक्षण अधिकारी आणि सर्व स्तरावरील अधिकाऱ्यांनी समुदायाच्या सहकार्याने स्थानिक सणांप्रमाणे उत्कृष्टपणे आयोजित करण्याची सूचना केली आहे.
स्पर्धांचे आयोजन आणि स्पर्धेचे नियम:
👉हा एक महत्त्वाचा कार्यक्रम असून मुलांच्या सर्वांगीण विकासासाठी पूरक असल्याने, शाळेच्या स्तरावर जास्तीत जास्त मुलांनी भाग घ्यावा यासाठी त्यांना प्रोत्साहन दिले पाहिजे.
सर्व विभागांमध्ये विद्यार्थ्यांना वैयक्तिक विभागात कोणत्याही २ विषयांमध्ये आणि सामूहिक विभागात कोणत्याही १ विषयात भाग घेण्याची संधी आहे.
कोणत्याही वैयक्तिक किंवा सामूहिक विभागातील स्पर्धेत किमान ३ विद्यार्थी / ३ गट सहभागी असावेत. भाषिक अल्पसंख्याक स्पर्धांमध्ये विद्यार्थ्यांची संख्या निश्चित नाही. सहभागी विद्यार्थ्यांना स्पर्धा घेऊन, बक्षीस घोषित करून उरलेली रक्कम सरकारच्या लेखाशीर्षकात जमा करावी.
हे सर्व स्तरावरील/विभागांच्या स्पर्धांना लागू होते.
चित्रकला स्पर्धेशी संबंधित रंग, ब्रश इत्यादी स्पर्धकांनी स्वतः आणावे. आयोजकांनी स्पर्धकांना एकच आकाराची ड्रॉइंग शीट देणे बंधनकारक आहे.
लोकनृत्य, कोलाट्यासाठी पोशाख, रंगभूषा, साथीचे वाद्य, गायन इत्यादी स्पर्धकांनी स्वतः उपलब्ध करून घ्यावे.
हस्तकला मॉडेलिंगसाठी स्पर्धकांनी चिकणमाती स्वतः आणावी.
रांगोळी स्पर्धेसाठी वस्तू स्पर्धकांनी स्वतः आणाव्या.
👉स्पर्धांच्या तारखा आणि इतर तपशील निश्चित केल्यानुसार सर्व शाळांना पुरेशा वेळेपूर्वी परिपत्रके पाठवून पात्र विद्यार्थी या संधीपासून वंचित राहणार नाहीत याची काळजी घ्यावी.
👉स्पर्धा पूर्ण झाल्यावर, पुढील स्तरावरील स्पर्धांना मदत होईल या उद्देशाने निर्धारित तारखेच्या आत विजेत्यांची यादी तात्काळ संकलित करून संबंधित व्यक्तींना पाठवावी.
👉संगीत स्पर्धांशी संबंधित, श्रुतिवाद्य वगळता, कोणत्याही वाद्यांना परवानगी नाही. भरतनाट्यम आणि लोकनृत्यासाठी ध्वनिमुद्रित कॅसेटला परवानगी द्यावी.
👉लोकनृत्यामध्ये केवळ लोकनृत्य शैलीचेच प्रदर्शन केले पाहिजे. स्पर्धांमध्ये राज्यातील आदिवासी, लोककला आणि पारंपरिक कला प्रकारांचा समावेश असावा.
👉उदा: नंदीकोलू कुणिता, पूजा कुणिता, डोलू कुणिता, गांजीपा कला, यक्षगान कला, गोरवरा कुणिता, ऐतिहासिक नाटक, वीरगासे, बायलाटा इत्यादींची निवड करावी.
👉वैयक्तिक आणि सामूहिक स्पर्धांमध्ये प्रथम स्थान पटकावलेल्या विद्यार्थी/संघाला पुढील स्पर्धेसाठी निवडण्यात येईल. वरील सर्व नियम तालुका स्तरापासून जिल्हा स्तरापर्यंत आणि तिन्ही विभागांना लागू होतात.
१ली ते ४थी – वैयक्तिक स्पर्धा
अ.नं. | वैयक्तिक स्पर्धा | स्पर्धक | विजेते (1st,2n,3rd) |
1. | कंठपाठ (कन्नड,इंग्रजी, हिंदी,संस्कृत,उर्दू,मराठी, तेलगु,तमिळ,तुळू, कोंकणी) | 10 | 30 |
2. | धार्मिक पठन (संस्कृत,अरेबिक) | 02 | 6 |
3. | लघु संगीत | 01 | 3 |
4. | वेशभूषा | 01 | 3 |
5. | कथाकथन | 01 | 3 |
6. | चित्रकला व रंगभरण | 01 | 3 |
7. | अभिनय गीत | 01 | 3 |
8. | क्ले मॉडेलिंग | 01 | 3 |
9. | भक्ती गीत | 01 | 3 |
10. | आशुभाषण | 01 | 3 |
५वी ते ७वी – वैयक्तिक स्पर्धा -
अ.नं. | वैयक्तिक स्पर्धा | स्पर्धक | विजेते (1st,2n,3rd) |
1. | कंठपाठ (कन्नड,इंग्रजी, हिंदी,संस्कृत,उर्दू,मराठी, तेलगु,तमिळ,तुळू, कोंकणी) | 10 | 30 |
2. | धार्मिक पठन (संस्कृत,अरेबिक) | 02 | 6 |
3. | लघु संगीत | 01 | 3 |
4. | वेशभूषा | 01 | 3 |
5. | कथाकथन | 01 | 3 |
6. | चित्रकला | 01 | 3 |
7. | अभिनय गीत | 01 | 3 |
8. | क्ले मॉडेलिंग | 01 | 3 |
9. | भक्ती गीत | 01 | 3 |
10. | आशुभाषण | 01 | 3 |
11. | काव्य / वचन वाचन | 01 | 3 |
12. | मिमिक्री | 01 | 3 |
8वी ते 12वी – वैयक्तिक स्पर्धा -
अ.नं. | वैयक्तिक स्पर्धा | स्पर्धक | विजेते (1st,2n,3rd) |
1. | कंठपाठ (कन्नड,इंग्रजी, हिंदी,संस्कृत,उर्दू,मराठ, तेलगु,तमिळ,तुळू, कोंकणी) | 10 | 30 |
2. | धार्मिक पठन (संस्कृत,अरेबिक) | 02 | 6 |
3. | लोकगीत | 01 | 3 |
4. | भावगीत | 01 | 3 |
5. | भरतनाट्यम | 01 | 3 |
6. | निबंध लेखन | 01 | 3 |
7. | चित्रकला | 01 | 3 |
8. | मिमिक्री | 01 | 3 |
9. | चर्चा स्पर्धा | 01 | 3 |
10. | रांगोळी | 01 | 3 |
11. | गझल | 01 | 3 |
12. | काव्य / वचन वाचन | 01 | 3 |
13. | आशुभाषण | 01 | 3 |
8वी ते 12वी – सामुहिक स्पर्धा
अ.नं. | स्पर्धा | स्पर्धक | विजेते |
1. | लोकनृत्य | 01 | 06 |
2. | क्विझ (प्रश्नमंजुषा) | 01 | ०२ |
3. | कव्वाली | 01 | 06 |
संघटन समिती:
👉संघटनेत कोणताही दोष येणार नाही याची दक्षता समितीने घ्यावी.
👉ब्लॉक संघटन समितीत क्षेत्राचे आमदार आणि जिल्हास्तरीय समितीत खासदार/पालकमंत्री/जिल्हामंत्री अध्यक्ष असतील.
👉राज्यस्तरीय समितीत माननीय शिक्षण मंत्री अध्यक्ष असतील.
👉संबंधित स्तरावरील प्रधान अधिकारी, प्रतिष्ठित व्यक्ती या समितीचे सदस्य असतील. ब्लॉक स्तरावर क्षेत्र शिक्षण अधिकारी, जिल्हा स्तरावर उपनिर्देशक (प्रशासकिय) आणि राज्य स्तरावर संचालक, अल्पसंख्याक हे अंमलबजावणी अधिकारी असतील.
विविध समित्या:
👉संघटन समितीने खालील समित्यांची स्थापना करून, संबंधित क्षेत्रात अनुभव असलेल्या सक्रिय व्यक्तींनाच या समित्यांचे अध्यक्ष आणि सदस्य म्हणून नियुक्त करावे. समित्यांना विशिष्ट कार्यभार सोपवून कार्यक्रम वेळेत यशस्वी करावा.
👉स्वागत समिती, कृती समिती, अन्न समिती, नोंदणी समिती, मुलांची सुरक्षा आणि संरक्षण समिती, कायदा आणि सुव्यवस्था समिती, वाहतूक समिती, निवास समिती, रंगमंच/ सभागृह समिती, न्यायनिवाडा मंडळ समिती, आर्थिक समिती, प्रकाश, ध्वनिवर्धक, तांत्रिक देखभाल समिती, प्रसिद्धी समिती, इतर आवश्यक समित्या.
प्रसिद्धी:
👉प्रतिभा कारंजी/कलोत्सव कार्यक्रमाबद्दल वृत्तपत्र, आकाशवाणी इत्यादी प्रसारमाध्यमांद्वारे व्यापक प्रसिद्धी करावी.
👉कार्यक्रमाचे महत्त्व आणि कार्यक्रमाच्या तारखेबद्दल, कार्यक्रम होण्याच्या आदल्या दिवशी स्थानिक मुलांकडून मिरवणूक काढून जनतेचे लक्ष वेधून घ्यावे.
👉प्रसिद्धीद्वारे हा कार्यक्रम कर्नाटक राज्यात मुलांचा सण म्हणून साजरा होणारे वातावरण निर्माण केले पाहिजे. सर्व स्तरावरील सर्व स्पर्धांबद्दल, व्यापक प्रसिद्धी देण्यासाठी संबंधित स्तरावरील नोडल अधिकाऱ्यांनी आवश्यक ती कार्यवाही करावी.
न्यायनिवाडा करणाऱ्यांची नियुक्ती:
👉न्यायनिवाडा करणाऱ्यांची नियुक्ती एक वैशिष्ट्यपूर्ण आणि गंभीर बाब आहे. प्रतिभेला न्याय देण्याची उत्कृष्ट भावना आणि संबंधित क्षेत्रातील ज्ञान, अनुभव असलेल्या व्यक्तींची नियुक्ती करावी.
👉न्यायनिवाडा करणारे स्पर्धकांचे नातेवाईक नसावेत. त्याच शाळेचे शिक्षक नसावेत.
👉शासकीय/अनुदानित शाळांमध्ये संगीत, नृत्य, नाटक, चित्रकला, हस्तकला विषयाशी संबंधित कार्यरत शिक्षकांनाच अनिवार्यपणे नियुक्त करावे. असे शिक्षक उपलब्ध नसल्यास, विषयाशी संबंधित स्थानिक कलाकार आणि निवृत्त शिक्षकांना नियुक्त करावे.
न्यायनिवाडा करणाऱ्यांकडून त्यांच्या जवळचे नातेवाईक/विद्यार्थी या स्पर्धेत भाग घेत नाहीत असे घोषणापत्र घ्यावे.
👉न्यायनिवाडा समितीच्या बैठका घेऊन सर्वांच्या मताने मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करावीत. स्पर्धांमध्ये कोणत्या गोष्टींवर लक्ष द्यावे आणि किती गुण द्यावे याची यादी तयार करून प्रत्येक न्यायनिवाडा करणाऱ्यांना वितरित करावी.
👉त्यानुसार न्यायनिवाडा करणाऱ्यांनी कार्यवाही करावी. न्यायनिवाडा पारदर्शक असावा. सर्व विषयांमध्ये समाविष्ट असलेल्या महत्त्वाच्या गोष्टींवर लक्ष देऊन गुण द्यावे. उदा: संगीतात – भाव, माधुर्य, लय, ताल, साहित्य, नृत्यात – राग, लय, भंगी, भाव, इत्यादी.
👉कोणत्याही स्पर्धेच्या निकालाबाबत तक्रारी आल्यास, न्यायनिवाडा मंडळ समिती तक्रारीची चौकशी करून न्यायपूर्ण निर्णय घेईल.
तात्कालिक वेळापत्रक...
1. शाळा स्तरीय स्पर्धा जुलै 2025 पूर्वी
2. क्लस्टर स्तरीय स्पर्धा ऑगस्ट 2025 पूर्वी
3. तालुका स्तरीय स्पर्धा सप्टेंबर 2025 पूर्वी
4. जिल्हा स्तरीय स्पर्धा नोव्हेंबर 2025 पूर्वी
5. राज्य स्तरीय स्पर्धा डिसेंबर 2025 पूर्वी
सामान्य सूचना:
कार्यक्रमाशी संबंधित विद्यार्थ्यांकडून कोणत्याही प्रकारचे शुल्क आकारले जाऊ नये.
परिशिष्टात दिलेल्या सूचना / विशेष सूचनांचे सक्तीने पालन करावे.
तालुका स्तरावर क्षेत्र शिक्षण अधिकारी आणि जिल्हा स्तरावर उपसंचालक (प्रशासन) यांच्या नेतृत्वाखाली स्पर्धा आयोजित कराव्यात. शाळा, क्लस्टर, तालुका, जिल्हा आणि राज्य स्तरावर स्पर्धा सक्तीने आयोजित कराव्यात.
तालुका आणि जिल्हास्तरीय समित्यांनी ३ किंवा ४ बैठका घेऊन विविध पैलूंवर निर्णय घेऊन त्यांची अंमलबजावणी करावी.
मुलांची सुरक्षा आणि वाहतूक व्यवस्थेत अप्रिय घटना घडू नये यासाठी मुख्याध्यापक, शिक्षक आणि अधिकाऱ्यांनी पूर्वकाळजी घ्यावी. एकूणच विद्यार्थ्यांची संपूर्ण जबाबदारी शिक्षकांचीच राहील.
प्रतिभा कारंजी कार्यक्रमासाठी तयार केलेल्या समित्यांमध्ये सर्व क्षेत्रांतील व्यक्तींना प्रातिनिधिक स्वरूपात समाविष्ट करावे. उदा: साहित्यिक/कलाकार, वृत्तपत्रांचे संपादक इत्यादी.
तात्काळ ब्लॉक स्तरावर क्षेत्र शिक्षण अधिकारी आणि जिल्हा स्तरावर उपसंचालकांनी कार्यन्वित होऊन पूर्वतयारी करून समिती अध्यक्ष, नोडल अधिकारी इत्यादींची नियुक्ती करावी आणि बैठक घेऊन व्यवस्थित योजना तयार करावी.
पक्षपात, उदासीनता, असमर्थ न्यायनिवाडा करणाऱ्यांची नियुक्ती, वेळेवर माहिती न देणे, मुलांची सुरक्षा इत्यादी विषयांवर तक्रारी येणार नाहीत याची दक्षता घ्यावी.
विशेष सूचना:
👉 चालू वर्षाच्या प्रतिभा कारंजी/कलोत्सव कार्यक्रमासाठी कोणत्याही प्रकारच्या अतिरिक्त अनुदानाची मागणी न करता, संबंधित तालुका/जिल्ह्यांना निश्चित केलेल्या रकमेनुसार कार्यक्रम व्यवस्थितपणे, कोणत्याही उणिवा किंवा तक्रारींना वाव न देता, निर्धारित वेळेत यशस्वीपणे पूर्ण करावा.
उपसंचालक आणि प्रभारी अधिकारी, शिक्षक कल्याण निधी, बेंगळूरु यांच्याकडून प्रत्येक क्लस्टर स्तरावरील स्पर्धेच्या आयोजनासाठी रु. ६,०००/- दिले जातील. (आयोजन/बक्षीस/प्रशस्तिपत्र/इतर खर्च) नियमानुसार खर्च भागवावा (कार्यालयीन टिप्पणी माननीय आयुक्तांनी मंजूर केली आहे).
टिप्पणी पोस्ट करा