KSEEB 10TH SS 4.म्हैसूरचे वडेयर आणि ब्रिटिशांविरुद्ध कर्नाटकातील संघर्ष

"सध्याचे कर्नाटक राज्य, एकीकरणापूर्वी अनेक लहान-मोठ्या संस्थानांमध्ये विभागलेले होते. अठराव्या शतकाच्या उत्तरार्धात, ब्रिटिशांनी केवळ राजकीय वर्चस्व मि"

 CLASS - 10 

MEDIUM  - MARATHI 

SUBJECT - SOCIAL SCIENCE

SYLLABUS - KARNATAKA STATE 

IMP NOTES AND MODEL ANSWERS

नमुना प्रश्नोत्तरे 

📘 प्रकरण 4 –म्हैसूरचे वडेयर आणि ब्रिटिशांविरुद्ध कर्नाटकातील संघर्ष

इयत्ता 10 च्या विद्यार्थ्यांना 'म्हैसूरचे वडेयर आणि ब्रिटिश सत्तेला कर्नाटकातून झालेला विरोध' या पाठातील घटकांवर आधारित माहिती आणि सरावासाठी संभाव्य उत्तरे उपलब्ध करून देणे.

1. प्रस्तावना (Introduction) -:

सध्याचे कर्नाटक राज्य, एकीकरणापूर्वी अनेक लहान-मोठ्या संस्थानांमध्ये विभागलेले होते. अठराव्या शतकाच्या उत्तरार्धात, ब्रिटिशांनी केवळ राजकीय वर्चस्व मिळवण्यावरच लक्ष केंद्रित केले नाही, तर त्यांनी आपल्या फायद्यासाठी येथील शेतकरी आणि व्यापाऱ्यांचे आर्थिक शोषण करण्यास सुरुवात केली. यामुळे संपूर्ण कर्नाटकात एक प्रकारची असुरक्षिततेची भावना निर्माण झाली आणि स्थानिक राजांनाही आपले अस्तित्व धोक्यात आले आहे, असे वाटू लागले. या परिस्थितीतूनच कर्नाटकातील अनेक भागांमध्ये ब्रिटिशांविरुद्ध बंडखोरी झाली. सुरुवातीच्या काळात, येथील राजे आणि जमीनदार एकजूट न होता आपापल्या परीने ब्रिटिशांविरुद्ध लढले. या ब्लॉगपोस्टमध्ये आपण म्हैसूरचे वडेयर घराणे आणि ब्रिटिशांविरुद्ध कर्नाटकात झालेल्या महत्त्वपूर्ण संघर्षांचा अभ्यास करणार आहोत.

2. म्हैसूरचे वडेयर

कमिशन राजवट (1831-1881)

दहावे चामराजेंद्र वडेयर व चौथे कृष्णराज वडेयर

जयचामराज वडेयर

ब्रिटिश सत्तेविरुद्ध संघर्ष

हैदर अली व त्यांचा मुलगा टिपू सुलतान यांनी इंग्रजांविरुद्ध चार अँग्लो-म्हैसूर युद्धांमध्ये धैर्याने लढा दिला. विशेषतः टिपू सुलतान यांना “भारताचा वाघ” म्हणून ओळखले जाते.

स्वाध्याय (Model Answers)

I. खालील रिकाम्या जागा योग्य शब्दांनी भरा :

 1. पहिले अँग्लो-म्हैसूर युद्ध 1767 आणि 1769 यांच्यामध्ये झाले.

 2. दुसऱ्या अँग्लो-म्हैसुर युद्धाचा शेवट मंगळूरच्या तहाने झाला.

 3. राजा वडेयरने श्रीरंगपट्टण ही आपली राजधानी बनविली.

 4. कित्तूर राणी चेन्नम्माने शिवलिंगप्पा नावाचा मुलगा दत्तक घेतला.

 5. कित्तूर संस्थानातल्या रायण्णाचे गाव संगोळ्ळी होय.

 6. सुरपूर हे सध्याच्या यादगीर जिल्ह्यात आहे.

 7. बागलकोट जिल्ह्यातील हलगली गावच्या बेरडांनी ब्रिटिशांविरुद्ध बंड पुकारले.

 8. अमरसुळ्याचे बंड हे प्रामुख्याने शेतकऱ्यांचे बंड होते.

II. समूहात चर्चा करून उत्तरे लिहा :

9. चिक्कदेवराज वडेयरच्या कामगिरीचे वर्णन करा.

चिक्कदेवराज वडेयर (1673-1704) हे म्हैसूरच्या वडेयर घराण्यातील एक कार्यक्षम आणि महत्त्वाचे शासक होते. त्यांची प्रमुख कामगिरी खालीलप्रमाणे आहे:

 ♦️ कार्यक्षम प्रशासन: ते एक उत्कृष्ट प्रशासक होते आणि त्यांनी राज्याच्या प्रशासनाला अधिक सुव्यवस्थित केले.

 ♦️ सैन्य आणि विजय: त्यांनी मदुराई, इक्वेरी आणि विजापूर येथील शिवाजी महाराजांच्या सैन्याचा हल्ला यशस्वीरित्या परतवून लावला. याव्यतिरिक्त, त्यांनी मागडी, मधुगिरी, कोराटगेरे यांसारखी महत्त्वाची ठिकाणे जिंकून घेतली.

 ♦️ बंगळूरची खरेदी: त्यांनी मोगल सेनापतीकडून बंगळूर शहर विकत घेतले, जे पुढे म्हैसूर राज्याचे एक महत्त्वाचे केंद्र बनले.

 ♦️ सन्मान आणि पदव्या: त्यांच्या पराक्रमामुळे आणि प्रशासकीय कौशल्यामुळे त्यांना कर्नाटक कविचक्रवर्ती, अप्रतिम वीर, तेंकनराजा आणि नवकोटी नारायण यांसारख्या सन्माननीय पदव्या मिळाल्या.

 ♦️ मंत्रिपरिषद आणि टपाल व्यवस्था: त्यांनी प्रशासनात मदत करण्यासाठी 'अठरा कचेरी' नावाची मंत्रिपरिषद सुरू केली. त्यांच्या काळात म्हैसूरमध्ये टपाल व्यवस्था अस्तित्वात आली.

 ♦️ सिंचन प्रकल्प: त्यांनी कावेरी नदीवर धरण बांधले आणि सिंचनासाठी चिक्क देवराज कालवे व दोड्डू देवराज कालवे यांसारख्या कालव्यांची निर्मिती केली, ज्यामुळे शेतीला फायदा झाला.

 ♦️ कला आणि साहित्य आश्रय: त्यांनी तिरूमलार्य, सांची होनम्मा यांसारख्या अनेक कवी आणि साहित्यिकांना आपल्या दरबारात आश्रय दिला, ज्यामुळे साहित्य आणि कला क्षेत्राला प्रोत्साहन मिळाले.

10. हैदर अली सत्तेवर कसा आला ?

उत्तर -: 1704 मध्ये चिक्कदेवराज वडेयर यांच्या निधनानंतर म्हैसूरच्या राजकीय व्यवस्थेत अस्थिरता निर्माण झाली. उत्तराधिकार आणि शासनव्यवस्थेच्या ढासळत्या परिस्थितीत हैदर अलीला राजकीय महत्त्व प्राप्त झाले. तो शस्त्रे वापरण्यात आणि लष्करी कारवायांमध्ये लवकरच लोकप्रिय झाला. त्याने सक्रिय लष्करी कारवाया करून दळवायांवर नियंत्रण मिळविले. या संधीचा फायदा घेत त्याने तत्कालीन शासक दुसऱ्या कृष्णराज वडेयर यांना कैद करून नजरकैदेत ठेवले आणि म्हैसूरची सत्ता आपल्या हाती घेतली. अशा प्रकारे हैदर अली म्हैसूरचा शासक बनला.

11. दुसऱ्या अँग्लो- म्हैसूर युद्धाचे परिणाम कोणते ?

उत्तर -:  दुसऱ्या अँग्लो-म्हैसूर युद्धाचे (1780-1784) महत्त्वाचे परिणाम खालीलप्रमाणे आहेत:

 * ब्रिटिशांशी संघर्ष: या युद्धामुळे म्हैसूर आणि ब्रिटिश यांच्यातील संघर्ष अधिक तीव्र झाला. ब्रिटिशांनी मद्रास तहाचे उल्लंघन केल्यामुळे हैदर अली अधिक संतप्त झाला.

 * हैदर अलीचा मृत्यू: 1782 मध्ये या युद्धादरम्यान हैदर अलीचा मृत्यू झाला. हा म्हैसूरसाठी एक मोठा धक्का होता.

 * टिपू सुलतानचे नेतृत्व: हैदर अलीच्या मृत्यूनंतर त्याचा मुलगा टिपू सुलतानने युद्धाचे नेतृत्व केले आणि ब्रिटिशांविरुद्ध संघर्ष सुरू ठेवला.

 * मंगळूरचा तह: 1784 मध्ये मंगळूरचा तह झाला आणि दुसरे अँग्लो-म्हैसूर युद्ध संपले. या तहामुळे दोन्ही बाजूंनी जिंकलेले प्रदेश परत करण्यात आले, परंतु भविष्यातील संघर्षाची शक्यता कायम राहिली.

 * राजकीय अस्थिरता: या युद्धामुळे दक्षिण भारतातील राजकीय परिस्थिती अधिक अस्थिर झाली. मराठे आणि निजाम ब्रिटिशांच्या बाजूने सामील झाल्यामुळे हैदर अली आणि टिपू सुलतानासाठी परिस्थिती अधिक कठीण झाली.

12. श्रीरंगपट्टणच्या तहातील अटी कोणत्या ?

तिसऱ्या अँग्लो-म्हैसूर युद्धानंतर (1790-1792) टिपू सुलतानला श्रीरंगपट्टणचा तह करण्यास भाग पडले. या तहातील प्रमुख अटी खालीलप्रमाणे होत्या:

 * राज्याचा त्याग: टिपू सुलतानला आपल्या राज्याचा जवळपास अर्धा भाग ब्रिटिशांना, मराठ्यांना आणि निजामांना द्यावा लागला.

 * युद्धखर्च: टिपूला युद्धाच्या नुकसानभरपाई म्हणून तीन कोटी रुपये ब्रिटिशांना द्यावे लागले.

 * ओलीस पुत्र: या पैशाच्या बदल्यात टिपूच्या दोन मुलांना ब्रिटिशांकडे जामीन म्हणून ओलीस ठेवण्यात आले.

 * ब्रिटिश कैद्यांची सुटका: टिपूच्या ताब्यात असलेल्या सर्व ब्रिटिश सैनिकांची तुरुंगातून सुटका करावी लागली.

 * सहकार्य: टिपूला ब्रिटिशांशी सहकार्य करण्याचे आणि त्यांच्या शत्रूंना मदत न करण्याचे बंधन घालण्यात आले.

या जाचक अटींमुळे टिपू सुलतानची राजकीय आणि आर्थिक शक्ती बरीच कमी झाली.

13. चौथ्या अँग्लो-म्हैसूर युद्धामुळे म्हैसूरमध्ये ब्रिटिशांची सत्ता बळकट कशी झाली?

चौथे अँग्लो-म्हैसूर युद्ध (1799) हे टिपू सुलतानच्या पूर्ण पराभवात आणि मृत्यूत संपले. या युद्धामुळे म्हैसूरमध्ये ब्रिटिशांची सत्ता अधिक बळकट झाली. याची कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

 * टिपूचा मृत्यू: टिपू सुलतान हा ब्रिटिशांचा एक मोठा आणि कणखर विरोधक होता. त्याच्या मृत्यूमुळे ब्रिटिशांना कर्नाटकात एक मोठा अडथळा दूर झाला.

 * प्रदेशाचे विभाजन: ब्रिटिशांनी टिपूच्या ताब्यातील बराचसा प्रदेश आपल्या ताब्यात घेतला आणि काही भाग मराठे व निजामांना वाटून दिला. यामुळे म्हैसूरचे राज्य लहान झाले आणि त्याची शक्ती क्षीण झाली.

 * वडेयरांची पुनर्स्थापना: ब्रिटिशांनी म्हैसूरच्या प्रतिष्ठित वडेयर घराण्याला एक छोटासा भाग परत दिला आणि त्यांना नाममात्र शासक बनवले. या वडेयरांना ब्रिटिशांच्या नियंत्रणाखाली काम करावे लागत होते, ज्यामुळे अप्रत्यक्षपणे ब्रिटिशांची सत्ता म्हैसूरवर स्थापित झाली.

 * सहाय्यक सैन्याची पद्धत: लॉर्ड वेलस्लीने सुरू केलेल्या सहाय्यक सैन्याच्या पद्धतीमुळे म्हैसूरचे सैन्य ब्रिटिशांवर अवलंबून झाले आणि ब्रिटिशांना म्हैसूरच्या अंतर्गत बाबींमध्ये हस्तक्षेप करण्याची संधी मिळाली.

 * राजकीय नियंत्रण: म्हैसूरच्या प्रशासनावर ब्रिटिशांचा प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षरित्या पूर्ण ताबा आला, ज्यामुळे त्यांची सत्ता अधिक सुरक्षित आणि बळकट झाली.

14. चौथ्या कृष्णदेवराज वडेयरच्या कामगिरीचे वर्णन करा.

चौथे कृष्णदेवराज वडेयर (1894-1940) हे म्हैसूरच्या वडेयर घराण्यातील एक पुरोगामी आणि लोकप्रिय शासक होते. त्यांच्या कार्यकाळात म्हैसूरने अनेक क्षेत्रांमध्ये महत्त्वपूर्ण प्रगती केली. त्यांची प्रमुख कामगिरी खालीलप्रमाणे आहे:

 * शिक्षण प्रसार: त्यांना शिक्षणात खूप रस होता. त्यांनी प्राथमिक शिक्षण सर्वांसाठी मोफत केले आणि मुलींच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन दिले. त्यांनी म्हैसूर विद्यापीठाची स्थापना केली आणि परदेशात शिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती सुरू केली.

 * विज्ञान आणि तंत्रज्ञान: त्यांनी 1905 मध्ये टाटांच्या मदतीने बेंगळूर येथे इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्सची (IISc) स्थापना केली, जी आज भारतातील एक प्रमुख विज्ञान संस्था आहे. शिवनसमुद्र येथे जलविद्युत प्रकल्प सुरू केला, ज्यामुळे कोलारच्या सोन्याच्या खाणीला आणि बेंगळूर शहराला वीजपुरवठा झाला. बेंगळूर हे भारतात विद्युतीकरण झालेले पहिले शहर होते.

 * सिंचन आणि उद्योग: त्यांनी सिंचन विकासावर लक्ष केंद्रित केले आणि बेळगोळजवळ कावेरी नदीवर धरण बांधले. त्यांच्या काळात अनेक छोटे-मोठे उद्योग सुरू झाले, जसे की लोह आणि पोलाद कारखाना, सिमेंट कारखाना, कागद कारखाना, साखर कारखाना, चंदनी तेलाचा कारखाना आणि साबण कारखाना.

 * सामाजिक सुधारणा: त्यांनी न्यायालयीन सभेची स्थापना केली, जे घटनात्मक बदलातील एक महत्त्वाचे पाऊल होते.

 * कला आणि साहित्य आश्रय: ते ललित कलांचे आश्रयदाते होते आणि त्यांनी श्यामा शास्त्री, एम. हिरियन्ना, वीणा शेषन्ना यांसारख्या अनेक संगीतकार आणि कलाकारांना प्रोत्साहन दिले.

 * प्रशासकीय कौशल्ये: त्यांच्या पुरोगामी दृष्टिकोन आणि कार्यक्षम दिवानांच्या मदतीने म्हैसूर राज्य देशातील आघाडीच्या राज्यांपैकी एक बनले. महात्मा गांधीजी त्यांना 'राजर्षी' म्हणत.

15. ब्रिटिश सत्तेला विरोध करण्याची धोंडिया वाघ यांने कोणती पद्धत अवलंबिली ?

धोंडिया वाघ याने ब्रिटिश सत्तेला विरोध करण्यासाठी खालील पद्धती अवलंबिल्या:

 * लष्करी संघटना: त्याने स्वतःचे एक लहान सैन्य तयार केले, ज्यात टिपू सुलतानाच्या सैन्यातील असंतुष्ट सैनिक आणि सत्ता नसलेले जहागीरदार सामील होते.

 * किल्ले जिंकणे: त्याने बिदनूर आणि शिवमोगाचे किल्ले जिंकले आणि चित्रदुर्गचा किल्ला ताब्यात घेण्याचा प्रयत्न केला. या माध्यमातून त्याने आपला प्रभाव वाढवण्याचा प्रयत्न केला.

 * छापामार युद्ध: त्याने शिमोगा, होनाळ्ळी, हरिहर आणि आसपासच्या भागांवर अचानक हल्ले करून ब्रिटिशांना त्रास दिला.

 * राजकीय आश्रय: पराभव झाल्यानंतर त्याने निजामांच्या आणि मराठ्यांच्या प्रदेशात आश्रय घेण्याचा प्रयत्न केला, जरी त्याला यश आले नाही.

 * स्थानिक पाठिंबा: अनेक पाळेगारांनी त्याला प्रोत्साहन दिले आणि काही फ्रेंचांनीही त्याला मदत करण्याचा प्रयत्न केला.

 * प्रदीर्घ संघर्ष: ब्रिटिशांनी त्याचा पाठलाग करत असतानाही त्याने हार मानली नाही आणि आपला संघर्ष सुरू ठेवला.

धोंडिया वाघने थेट मोठ्या सैन्याविरुद्ध लढण्याऐवजी लहान तुकड्यांच्या मदतीने अचानक हल्ले करणे आणि ब्रिटिशांना सतत व्यस्त ठेवणे ही रणनीती अवलंबिली.

16. रायण्णा ब्रिटिशांविरुद्ध कशा पद्धतीने लढला सविस्तरपणे लिहा ?

संगोळ्ळी रायण्णा (1829-30) हा कित्तूरच्या स्वातंत्र्यासाठी राणी चेन्नम्माबरोबर लढलेला एक शूर योद्धा होता. त्याने ब्रिटिशांविरुद्ध खालील पद्धतीने संघर्ष केला:

 * सैन्य संघटना: राणी चेन्नम्माच्या अटकेनंतरही रायण्णाने हार मानली नाही. त्याने गुप्तपणे सैन्याची जमवाजमव सुरू केली आणि लोकांमध्ये राष्ट्रीयत्वाची भावना जागृत केली.

 * गुप्त बैठका: त्याने संवेदनशील ठिकाणी गुप्त सभा घेतल्या आणि ब्रिटिशांविरुद्ध लढण्यासाठी योजना आखल्या.

 * खजिना लुटणे: ब्रिटिशांची आर्थिक ताकद कमी करण्यासाठी त्याने त्यांच्या तालुक्याच्या ठिकाणचे खजिने लुटण्याची योजना आखली.

 * लहान सैन्याच्या तुकड्या: त्याच्याकडे सुमारे पाचशे सैनिकांची एक तुकडी होती, ज्याच्या मदतीने तो ब्रिटिशांविरुद्ध कारवाया करत असे.

 * गावकऱ्यांचा विरोध: ब्रिटिशांना मदत करणाऱ्या गावकऱ्यांबद्दल त्याच्या मनात तीव्र संताप होता आणि त्याने त्यांचाही विरोध केला.

 * प्रदीर्घ संघर्ष: ब्रिटिशांनी त्याला पकडण्यासाठी अनेक प्रयत्न केले, परंतु तो काही काळ त्यांच्या तावडीतून निसटण्यात यशस्वी झाला.

रायण्णाने गनिमी काव्याचा वापर करून ब्रिटिशांना आव्हान दिले. त्याने लोकांमध्ये स्वातंत्र्याची ज्योत पेटवली आणि आपल्या शौर्याने तो आजही अमर आहे.

17. स्वातंत्र्य चळवळीत कोडगूच्या पुट्टबसप्पाचे योगदान कोणते ?

कोडगूच्या पुट्टबसप्पाने (1837) स्वातंत्र्य चळवळीत महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. त्याचे योगदान खालीलप्रमाणे आहे:

 * नेतृत्व: कल्याणस्वामीच्या निधनानंतर पुट्टबसप्पाने कोडगू भागातील ब्रिटिश विरोधी बंडाचे नेतृत्व केले. त्याने स्वतःला कल्याणस्वामी आणि स्वामी अपरांपर असल्याचे भासवून लोकांमध्ये लढण्याची प्रेरणा निर्माण केली.

 * लोकसंघटन: त्याने डोंगराळ भागात बंडाचे आयोजन केले आणि लोकांना शांत राहण्याचे व ब्रिटिशांविरुद्ध लढण्याचे आवाहन केले.

 * आर्थिक धोरण: त्याने जाहीर केले की बंडखोर सरकार सत्तेवर आल्यास तंबाखू आणि मिठावरील कर रद्द केला जाईल, ज्यामुळे सामान्य लोक आणि शेतकऱ्यांनी त्याला पाठिंबा दिला.

 * श्रीमंतांचा पाठिंबा: त्याने श्रीमंत शेतकरी, जमीनदार आणि स्थानिक प्रमुखांना ब्रिटिशांविरुद्ध लढण्यासाठी तयार केले.

 * सरकारी मालमत्तेवर हल्ला: त्याच्या नेतृत्वाखाली बंडखोरांनी वेल्लोरमधील सरकारी कचेरीवर ताबा मिळवण्याचा प्रयत्न केला. एका क्रूर ब्रिटिश अधिकाऱ्याला ठार मारल्यामुळे त्याची ख्याती वाढली आणि बंडाला अधिक पाठिंबा मिळाला.

 * मंगळूरवर चढाई: बंडखोरांनी मंगळूर जिंकण्यासाठी कूच केले आणि बंटवाळच्या खजिन्याची व तुरुंगाची लुटालूट केली.

जरी पुट्टबसप्पाचे बंड अयशस्वी झाले, तरी त्याने दाखवलेले शौर्य आणि लोकांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत करण्याचे त्याचे प्रयत्न महत्त्वपूर्ण होते.

18. सुरपूरच्या बंडाची थोडक्यात माहिती लिहा.

सुरपूरचे बंड 1857 च्या स्वातंत्र्यसंग्रामादरम्यान कर्नाटकात झाले. सुरपूर हे सध्याच्या यादगीर जिल्ह्यात असलेले एक लहान संस्थान होते. वेंकटप्पा नायक हे येथील शासक होते. ब्रिटिशांनी सुरपूरच्या अंतर्गत कारभारात हस्तक्षेप केल्यामुळे आणि नानासाहेबांचे प्रतिनिधी सुरपूरमध्ये असल्याची शंका आल्यामुळे ब्रिटिशांनी वेंकटप्पा नायकावर दबाव आणण्यास सुरुवात केली.

वेंकटप्पा नायक हे 1857 च्या बंडातील कर्नाटकातील एक प्रमुख नेते म्हणून ओळखले जातात. त्यांनी ब्रिटिशांविरुद्ध बंड पुकारले, परंतु 1858 मध्ये ब्रिटिशांनी सुरपूर काबीज केले. वेंकटप्पा नायकाला शरणागती पत्करावी लागली आणि त्याला अटक करून सिकंदराबादच्या तुरुंगात ठेवण्यात आले. त्याचा मृत्यू कसा झाला याबद्दल इतिहासात मतभेद आहेत. सुरपूरचे बंड हे ब्रिटिशांविरुद्धच्या प्रतिकाराचे एक महत्त्वाचे उदाहरण आहे.

सरावासाठी एक मार्काचे प्रश्न

 1. म्हैसूर शहराजवळील हदीनाडू या पाळेयपट्टीचा मांडलिक कोण होता?

   उत्तर: चामराजा.

 2. राजा वडेयरने श्रीरंगपट्टण कोणाकडून जिंकून घेतले?

   उत्तर: विजयनगरच्या प्रतिनिधीकडून.

3. चिक्कदेवराज वडेयरने सुरू केलेल्या प्रशासकीय मंडळाला काय म्हटले जात असे?

   उत्तर: मंत्रिपरिषद (अठरा कचेरी).

4. 1830 मध्ये ब्रिटिशांनी म्हैसूर राज्य आपल्या नियंत्रणाखाली का घेतले?

   उत्तर: जागुरी नगर (शिमोगा जिल्हा) येथील बंडखोरीमुळे.

5. कमिशनर काळात म्हैसूरमध्ये इंग्रजी शिक्षणाची सुरुवात कोणी केली?

   उत्तर: मार्क कब्बन.

6. कोलार येथे सोन्याच्या खाणी कोणत्या वर्षी सुरू झाल्या?

   उत्तर: 1881 मध्ये.

7.  बेंगळूर-म्हैसूर रेल्वे कधी सुरू झाली?

   उत्तर: 1882 मध्ये.

8.  महाराणी गर्ल्स हायस्कूलची स्थापना कोणी केली?

   उत्तर: के. शेषाद्री अय्यर.

9. भारतात विद्युतीकरण झालेले पहिले शहर कोणते होते?

   उत्तर: बेंगळूर.

10.  महात्मा गांधीजी चौथ्या कृष्णराज वडेयर यांना काय म्हणत?

   उत्तर: राजर्षी.

11. कोणत्या शतकाला 'राजकीय समस्यांचे शतक' असे संबोधले जाते?

   उत्तर: अठराव्या शतकाला.

12. पहिल्या अँग्लो-म्हैसूर युद्धाचा शेवट कोणत्या तहाने झाला?

   उत्तर: मद्रासचा तह (1769).

13. दुसऱ्या अँग्लो-म्हैसूर युद्धाचे प्रमुख कारण काय होते?

   उत्तर: ब्रिटिशांनी माहे या फ्रेंच वसाहतीवर ताबा मिळवणे.

 14. टिपू सुलतानाने युद्धात प्रथमच कशाचा वापर केला?

   उत्तर: रॉकेट्सचा.

 15. कोणत्या लढाईत लढता लढता टिपू सुलतानाचा मृत्यू झाला?

   उत्तर: चौथ्या अँग्लो-म्हैसूर युद्धात (1799).

 16. दत्तक वारसा नामंजूर हे धोरण कोणी सादर केले?

   उत्तर: लॉर्ड डलहौसी.

 17. संगोळ्ळी रायण्णा कोणासाठी लढला?

   उत्तर: कित्तूरच्या स्वातंत्र्यासाठी.

 18. अमरसुळ्याचे बंड कोणत्या प्रदेशात झाले?

   उत्तर: कोकण किनारपट्टी आणि कोडगू प्रदेशात.

 19. सुरपूरच्या बंडाचे नेतृत्व कोणी केले?

   उत्तर: वेंकटप्पा नायक.

 20.  ब्रिटिशांनी भारतीयांना शस्त्रे बाळगण्यास बंदी घालणारा कोणता कायदा लागू केला होता?

   उत्तर: शस्त्रास्त्र प्रतिबंध कायदा.

पाठावर आधारित 15 बहुपर्यायी प्रश्नांची (MCQ) सराव चाचणी दिली आहे. प्रत्येक प्रश्नास चार पर्याय दिले असून बरोबर उत्तर चिन्हांकित केले आहे.

बहुपर्यायी प्रश्नांची (MCQ) सराव चाचणी