'निरंतर' कार्यक्रम: सरकारी आणि अनुदानित शाळांमधील विद्यार्थ्यांसाठी चेहरा ओळख आधारित उपस्थिती प्रणाली
विषय: राज्यातील सरकारी आणि अनुदानित शाळेतील विद्यार्थ्यांची ई-उपस्थिती सुनिश्चित करण्यासाठी 'निरंतर' नावाचा चेहरा ओळख (Facial Recognition) तंत्रज्ञानावर आधारित कार्यक्रम लागू करण्याबाबत.
पार्श्वभूमी:
राज्य सरकारने 2025-26 च्या अर्थसंकल्पीय घोषणेतील कलम 112 नुसार, 'निरंतर' कार्यक्रमांतर्गत चेहरा ओळख तंत्रज्ञानाचा वापर करून मुलांची उपस्थिती सुनिश्चित करण्याची प्रणाली लागू करण्याची घोषणा केली आहे. या घोषणेच्या अंमलबजावणीसाठी, अर्थसंकल्पात 500 लाख रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे (लेखा शीर्षक: 4202-01-201-1-04- प्राथमिक शाळा आणि माध्यमिक शाळांसाठी मूलभूत सुविधा - 177-आयटी खर्च).
सद्यस्थिती आणि प्रगती:
Centre for E-Governance आणि कर्मचारी व प्रशासन सुधारणा विभाग (ई-प्रशासन) यांनी शालेय शिक्षण विभागाच्या 'Mobile-Based AI-Driven Facial Recognition Attendance System Draft RFP' (प्रस्ताव विनंती) वर सखोल अभिप्राय दिला आहे. या अभिप्रायांचा समावेश करून ड्राफ्ट RFP मध्ये सुधारणा करण्यात आल्या आहेत.
शालेय शिक्षण विभागाचे आयुक्त, बेंगळूरु यांनी 'निरंतर' कार्यक्रमाची कार्ययोजना (Mobile-Based AI-Driven Facial Recognition Attendance System) लागू करण्यासाठी शासनाच्या परवानगीसाठी प्रस्ताव सादर केला आहे.
'निरंतर' योजनेचे फायदे:
या योजनेमुळे शालेय शिक्षण विभागाला खालील प्रमुख फायदे मिळतील:
* जलद आणि अचूक उपस्थिती: सर्व स्तरांवरील विद्यार्थ्यांची उपस्थिती कमी वेळेत आणि अचूकपणे नोंदवली जाईल.
* दोषमुक्त उपस्थिती: सध्याच्या उपस्थिती नोंदणी प्रणालीतील त्रुटी दूर करून दररोज अचूक उपस्थिती मिळवता येईल.
* दैनंदिन निरीक्षण: कोणत्याही शाळेतील उपस्थितीतील असामान्य घट दररोजच्या आधारावर निरीक्षण करता येईल.
* योजनांसाठी अचूक माहिती: विविध प्रोत्साहनपर योजनांच्या अंमलबजावणीसाठी अचूक माहिती उपलब्ध होईल, ज्यामुळे अनावश्यक किंवा अतिरिक्त निधी वाटप टाळता येईल.
* शैक्षणिक सुधारणा: दररोज अचूक शालेय उपस्थिती अहवाल उपलब्ध झाल्याने, संबंधित शाळांमधील शैक्षणिक व्यवस्था सुधारण्यासाठी योजना तयार करण्यास मदत होईल.
योजनेची व्याप्ती:
या कार्यक्रमात एकूण 52,686 शाळा समाविष्ट असतील (46,460 सरकारी शाळा आणि 6,226 अनुदानित शाळा). यातून एकूण 52,55,738 विद्यार्थ्यांची उपस्थिती मोबाईल-आधारित AI-ड्रायव्हन फेशियल रेकग्निशनद्वारे नोंदवली जाईल (सरकारी शाळांमधील विद्यार्थी: 40,74,525; अनुदानित शाळांमधील विद्यार्थी: 11,81,213).
गोपनीयता आणि सुरक्षा:
ही प्रणाली विद्यार्थ्यांच्या चेहऱ्याचा डेटा रिअल-टाइममध्ये ओळखते आणि प्रगत वेक्टर-आधारित चेहरा ओळख इंजिन (Advanced Vector-Based Facial Recognition Engine) वापरते. विद्यार्थ्यांचा कॅप्चर केलेला चेहरा डेटा मोबाईल ऍप्लिकेशनद्वारे कॅप्चर केला जाईल आणि एका विशिष्ट आयडीमध्ये एन्क्रिप्ट केला जाईल. कॅप्चर केलेल्या विद्यार्थ्याच्या प्रतिमेची रिव्हर्स-इंजिनिअरिंग करून ती पुन्हा तयार केली जाऊ शकत नाही, ज्यामुळे कमाल गोपनीयता आणि सुरक्षा राखली जाते.
तांत्रिक आणि पुढील पाऊले:
योजनेचे सॉफ्टवेअर ऍप्लिकेशन आणि डेटा KSDC विकाससौधमध्ये होस्ट केले जाईल. ही योजना लाभार्थी-आधारित असून राज्य स्तरावरून व्यवस्थापित केली जाईल. 21.05.2025 रोजी झालेल्या तांत्रिक सल्लागार समिती (TAP) च्या बैठकीत 'Mobile-Based AI-Driven Facial Recognition Attendance System Revised Draft RFP' वर सखोल चर्चा झाली. मात्र, कार्यक्रमाचे तांत्रिक तपशील अजून प्रलंबित आहेत आणि ते पुढील TAP बैठकीत सादर केले जातील. आसाम आणि तेलंगणा राज्यांमध्ये अशाच कार्यक्रमाची अंमलबजावणी कशी झाली आहे, याचा अभ्यास करण्यासाठी शालेय शिक्षण विभागाच्या आयुक्तांच्या कार्यालयातून एक पथक पाठवण्यात आले आहे. त्यांच्या अभ्यासाचा अहवाल पुढील TAP बैठकीत सादर केला जाईल.
शासकीय आदेश:
वरील सर्व बाबींचा सखोल विचार करून, शासनाने दिनांक: 21.05.2025 रोजीच्या आदेश क्र. इ पी 51 एजीओवी 2025 नुसार, 2025-26 या शैक्षणिक वर्षापासून 'निरंतर' कार्यक्रमांतर्गत Mobile-Based AI-Driven Facial Recognition Attendance System तंत्रज्ञानाचा वापर करून राज्यातील सर्व सरकारी आणि अनुदानित शाळेतील विद्यार्थ्यांची उपस्थिती नोंदवण्यास आयुक्त, शालेय शिक्षण विभाग, बेंगळूरु यांना खालील अटी व शर्तींच्या अधीन राहून परवानगी दिली आहे.
Download Circular
إرسال تعليق