CLASS - 7
MEDIUM - MARATHI
SUBJECT - SCIENCE
SYLLABUS - KARNATAKA STATE
QUESTION BANK OF LESSON BASED ASSESSMENT
घटक-2: प्राण्यांचे पोषण
अध्ययन निष्पत्ती :
·
प्राण्यांमधील
पोषणाचे टप्पे स्पष्ट करणे.
·
मानवातील
पचन स्पष्ट करणे.
·
रवंथ
करणाऱ्या प्राण्यांमधील पचन स्पष्ट करणे.
·
अमीबासारख्या
एकपेशीय जीवांमध्ये पोषणाची पद्धत समजून घेणे.
I. पुढील प्रत्येक प्रश्नासाठी दिलेल्या चार
पर्यायांमधून योग्य उत्तर निवडा:
1.
प्राण्यांमधील पोषणामध्ये हे घटक समाविष्ट असतात:
A. पोषक तत्वांची आवश्यकता
B. अन्न घेण्याची पद्धत
C. शरीरात त्याचा वापर
D. वरील सर्व (सोपे)
2.
सर्वभक्षी प्राणी या प्रकारच्या प्राण्यांना खाऊन आपले अन्न मिळवतात.
A. मांसाहारी
B. शाकाहारी
C. सर्वभक्षी
D. वरील सर्व (सोपे)
3.
खालील अन्न घटक जटिल पदार्थ आहेत:
A. कार्बोहायड्रेट्स
B. लिपिड्स
C. जीवनसत्त्वे
D. खनिजे (सोपे)
4.
शरीराचा भाग जिथे सर्व अन्न घटकांचे पचन पूर्ण होते:
A. लहान आतडे
B. मोठे आतडे
C. पोट
D. यकृत (सोपे)
5.
आपल्या शरीरातील सर्वात मोठी ग्रंथी आहे:
A. पोट
B. हृदय
C. यकृत
D. मेंदू (सोपे)
6.
i. पचन/ ii. आत्मसात करणे/ iii. सेवन/ iv. उत्सर्जन/ v. शोषण. यापैकी पोषणाचे क्रमवार टप्पे आहेत:
A. i, ii, iii, iv, v
B. iii, i, ii, v, iv
C. iii, i, v, ii, iv
D. iii, ii, i, v, iv
7.
रवंथ करणारे प्राणी गिळलेले अन्न साठवणारे पचनसंस्थेचा भाग आहे:
A. विली
B. अन्ननलिका
C. रुमेन
D. तोंड (सोपे)
8.
अमीबामध्ये हालचाल आणि अन्न पकडण्यास मदत करणारा भाग आहे:
A. स्यूडोपोडिया
B. व्हॅक्युअल
C. केंद्रक
D. माइटोकॉन्ड्रिया (सोपे)
9.
आपण गवत पचवू शकत नाही. याचे कारण याची उपस्थिती आहे:
A. सुक्रोज
B. ग्लुकोज
C. फ्रक्टोज
D. सेल्युलोज
10.
लहान आतड्यांतील व्हिलीचे मुख्य कार्य आहे---
A. शोषण
B. सेवन
C. उत्सर्जन
D. पचन (सोपे)
11.
आपल्या पोटातील आम्ल
A. पोटाच्या आतील अस्तराचे हानिकारक पदार्थांपासून संरक्षण
करते.
B. पोटातील अन्नासोबत असलेले अनेक हानिकारक जीवाणू मारते.
C. पोटातील अन्न शोषून घेते.
D. पोटातील प्रथिने पचवते.
12.
लहान आतड्याच्या आतील भिंतीमध्ये हजारो बोटांसारखे वाढलेले भाग असतात. त्यांना म्हणतात:
A. व्हिली
B. आतडे
C. पोट
D. रक्तवाहिन्या (सोपे)
13.
6 ते 8 वर्षांच्या वयात गळून पडणारे दात आहेत:
A. कायमचे दात
B. दुधाचे दात
C. जबड्याचे दात
D. सुळे
14.
पोट हायड्रोक्लोरिक आम्ल आणि -----रस सोडते जे अन्नाशी प्रतिक्रिया करते.
A. पाचक
B. पित्त
C. ऑक्सिजन
D. कार्बन (सोपे)
15.
अमीबाचा भाग जो अन्न पचवतो:
A. सायटोप्लाझम
B. व्हॅक्युअल
C. पेशी पडदा
D. केंद्रक (सोपे)
16.
वनस्पतींपासून तयार केलेले अन्न मिळवणारे सजीव आहेत:
A. परपोषी
B. स्वयंपोषी
C. स्वयंपोषी पोषण
D. रक्षक पेशी (सोपे)
17.
मानवी शरीरातील सर्वात मोठी ग्रंथी आहे:
A. स्वादुपिंड
B. यकृत
C. पोट
D. मेंदू (सोपे)
18. खालील घटकांना जुळवा:
19. ऊर्जा i. अमीनो
ॲसिड
20.
कार्बोहायड्रेट्स
ii.
साखर
21. प्रथिने iii. फॅटी
ॲसिड आणि ग्लिसरॉल
22.
स्निग्ध
पदार्थ iv.
श्वसनाचे उत्पादन
A. 1-i, 2-ii, 3-iii, 4-iv
B. 1-ii, 2-iii, 3-i, 4-iv
C. 1-iv, 2-ii, 3-iii, 4-i
D. 1-iv, 2-ii, 3-i, 4-iii
23.
पित्त रस
येथे तयार होतो:
A. मेंदू
B. हृदय
C. यकृत
D. तोंड (सोपे)
24.
जुळवा, पचनसंस्थेचा कोणता भाग समाविष्ट आहे.
25.
अन्न शोषण i. दात
26.
अन्न चघळणे ii. लहान आतडे
27.
जीवाणू
मारणे iii.
मोठे आतडे
28.
अन्नाचे
पूर्ण पचन iv. हायड्रोक्लोरिक आम्ल
29.
शौच
निर्मिती v. लहान आतडे
A. 1-i, 2-ii, 3-iii, 4-iv, 5-v,
B. 1-v, 2-i, 3-iv, 4-ii, 5-iii,
C. 1-iii, 2-i, 3-ii, 4-iv, 5-v,
D. 1-ii, 2-v, 3-i, 4-iii, 5-iv (कठीण)
30.
न पचलेले
अन्न येथे साठवले जाते.
A. मोठे आतडे
B. मलाशय
C. लहान आतडे
D. पोट (सोपे)
31. पचन येथे पूर्ण होते.
A. मोठे आतडे
B. यकृत
C. पोट
D. लहान आतडे (सोपे)
32.
पचनामध्ये
पाणी शोषून घेणारा अवयव आहे:
A. पोट
B. यकृत
C. मोठे आतडे
D. लहान आतडे (सोपे)
33.
पित्त रस
तयार करणारा अवयव आहे:
A. पोट
B. हृदय
C. यकृत
D. मेंदू (सोपे)
34.
रवंथ
करणाऱ्या प्राण्यांच्या सीकममध्ये असलेले एकपेशीय जीव आहेत:
A. अमीबा
B. युगलेना
C. जीवाणू
D. पॅरामेसियम
35.
सत्य/असत्य
सांगा.
A. स्टार्चचे पचन पोटात सुरू होते. (सोपे)
B. जीभ अन्नाला लाळेमध्ये मिसळण्यास मदत करते. (सोपे)
C. रवंथ करणारे प्राणी गिळलेले गवत तोंडात परत आणून काही काळ
चघळतात.
D. पित्ताशय तात्पुरते पित्त साठवते. (सोपे)
36.
दिलेल्या
वाक्यासाठी योग्य शब्द लिहा.
A. स्निग्ध पदार्थांचे पचन येथे पूर्ण होते. (सोपे)
B. न पचलेल्या अन्नातून पाणी प्रामुख्याने येथे शोषले जाते.
II. पुढील प्रश्नांची एका शब्दात किंवा एका
वाक्यात उत्तरे द्या: (एक गुणांचे प्रश्न)
28. शाकाहारी प्राणी म्हणजे
काय?
(सोपे)
29. मांसाहारी प्राणी म्हणजे
काय?
(सोपे)
30. ससा शाकाहारी आहे का? स्पष्ट करा. (मध्यम)
31. पचन म्हणजे काय? (सोपे)
32. वनस्पतींच्या फुलांमधून
मध शोषणारे कोणतेही दोन कीटक सांगा. (मध्यम)
33. हमिंगबर्ड कोणत्या
प्रकारचे अन्न खातो? (मध्यम)
34. सेवन म्हणजे काय? (सोपे)
35. सर्वभक्षी प्राण्याचे
उदाहरण द्या. (सोपे)
36. अस्वल सर्वभक्षी आहे का? का? (सोपे)
37. मानवी पोषणाचे मुख्य
टप्पे कोणते आहेत? (मध्यम)
38. कोणती ग्रंथी लाळ स्रवते? (सोपे)
39. दातांचे चार प्रकार
कोणते आहेत? (सोपे)
40. मानवी शरीरातील सर्वात
मोठी ग्रंथी कोणती आहे? (सोपे)
41. पचनसंस्थेतील J-आकाराची पिशवीसारखी रचना किंवा भाग कोणता आहे? (मध्यम)
42. शोषणाचा अर्थ स्पष्ट
करा. (सोपे)
43. यकृतातून स्रवणाऱ्या
एन्झाइमचे नाव काय आहे? (मध्यम)
44. स्निग्ध पदार्थांच्या
पचनात मुख्य भूमिका बजावणाऱ्या भागाचे नाव काय आहे? (मध्यम)
45. व्हिली म्हणजे काय? (मध्यम)
46. पचनसंस्थेचा मुख्य भाग
कोणता आहे जिथे स्निग्ध पदार्थांचे पूर्ण पचन होते? (मध्यम)
47. मानवी पोटातून
स्रवणाऱ्या आम्लाचे नाव काय आहे? (सोपे)
48. मानवी लहान आतड्याची आणि
मोठ्या आतड्याची लांबी किती आहे? (मध्यम)
49. अन्ननलिकेची (Oesophagus)
लांबी किती आहे? (मध्यम)
50. अन्ननलिकेचे (Oesophagus)
मुख्य कार्य काय आहे? (सोपे)
51. उत्सर्जन म्हणजे काय? (सोपे)
52. शरीरातील लालसर-तपकिरी
ग्रंथी कोणती आहे? (मध्यम)
53. गवत खाणाऱ्या
प्राण्यांना दुसरे कोणते नाव आहे? (सोपे)
54. गवत खाणाऱ्या
प्राण्यांच्या पचनसंस्थेतील विशेष भागाचे नाव काय आहे? (सोपे)
55. कोणत्या प्राण्यांना
रवंथ करणारे म्हणतात? उदाहरणे
द्या. (सोपे)
56. रवंथ करणाऱ्या
प्राण्यांमध्ये लहान आतडे आणि मोठे आतडे यांच्यात असलेली पिशवीसारखी रचना कोणती
आहे?
(सोपे)
57. मानवाद्वारे सेल्युलोज
पचवता येते का? का? (सोपे)
58. सूक्ष्मजीव म्हणजे काय? (सोपे)
59. एकपेशीय जीव म्हणजे काय? (सोपे)
60. अमीबामध्ये अन्न कुठे
पचते?
(सोपे)
61. गिरीशला घाईघाईने अन्न
खाताना अचानक उचकी लागते. तुम्ही हे कसे सिद्ध करू शकता? (मध्यम)
62. सूक्ष्मदर्शक म्हणजे काय? (सोपे)
III. पुढील प्रश्नांची दोन-तीन वाक्यांत उत्तरे
द्या: (लघु उत्तर – 2 गुण)
63. प्राण्यांमधील पोषण
म्हणजे काय? त्याचे दोन मुख्य उद्देश
सांगा. (मध्यम)
64. पचन म्हणजे काय? प्राण्यांमध्ये पचनाचे मुख्य टप्पे कोणते आहेत? (कठीण)
65. रवंथ करणे म्हणजे काय? या प्रकारच्या प्राण्यांमध्ये अन्न कोठे साठवले जाते? (मध्यम)
66. जिभेचे कार्य काय आहे? (सोपे)
67. पचनामध्ये समाविष्ट
असलेले विविध अवयव कोणते आहेत? (मध्यम)
68. व्हिलीचे कार्य काय आहे? स्पष्ट करा. (मध्यम)
69. पचन अन्न घटकांना सोप्या
उत्पादनांमध्ये रूपांतरित करते. त्या अन्न घटकांची नावे सांगा. (कठीण)
70. अमीबाची आकृती काढा आणि
दोन भागांना नावे द्या. (सोपे)
71. यांची नावे द्या:
A. एकपेशीय सूक्ष्मजीव
(सोपे)
B. रवंथ करणारा प्राणी
(सोपे)
C. अमीबाचा हालचाल करणारा
अवयव (सोपे)
D. गवतातील
कार्बोहायड्रेटचा एक प्रकार (मध्यम)
E. अन्न चघळणे (सोपे)
F. अन्नातील विविध चवी
ओळखणे (सोपे)
G. अन्नातील जीवाणू
मारण्यास मदत करते (मध्यम)
H. पित्त रस स्रवते (सोपे)
I. लहान आतड्यांतील पोषक
तत्वे शोषण्यास मदत करते (मध्यम)
J. उत्सर्जनात मदत करते
(सोपे)
IV. पुढील प्रश्नांची तीन-चार वाक्यांत उत्तरे
द्या: (संक्षिप्त उत्तर – 3 गुण)
72. पचनसंस्थेचा कोणता भाग
शोषण प्रक्रियेत समाविष्ट आहे? (कठीण)
73. दातांच्या चार
प्रकारांची आकृती काढा आणि त्यांना नावे द्या. (कठीण)
74. मानवी पचनसंस्थेची सुबक
आकृती काढा आणि तिचे भाग दर्शवा. (कठीण)
75. रवंथ करणाऱ्या
प्राण्यांच्या पचनसंस्थेची आकृती काढा. (कठीण)
76. मानवी पोषणाच्या
टप्प्यांचा प्रवाह आलेख काढा.
सेवन, पचन, शोषण, आत्मसात करणे, उत्सर्जन (कठीण)
ANSWER KEY
I. वस्तुनिष्ठ प्रश्न (Objective type Questions)
D वरील सर्व
D वरील सर्व
A कार्बोहायड्रेट्स
A लहान आतडे
C यकृत
C iii, i, v, ii, iv
C रुमेन
A स्यूडोपोडिया
D सेल्युलोज
A शोषण
B पोटात अन्नासोबत मिसळलेले अनेक हानिकारक जीवाणू मारते.
A व्हिली
B दुधाचे दात
A पाचक
B व्हॅक्युअल
A परपोषी
B यकृत
D 1-iv, 2-ii, 3-i, 4-iii
C यकृत
B 1-v, 2-i, 3-iv, 4-ii, 5-iii
B गुदद्वार
D लहान आतडे
C मोठे आतडे
C यकृत
C जीवाणू
सत्य/असत्य: A असत्य, B सत्य, C सत्य, D सत्य
A लहान आतडे B मोठे आतडे
II. एका वाक्यात उत्तरे द्या:
28. जी प्राणी थेट वनस्पती खातात त्यांना शाकाहारी म्हणतात.
29. जे प्राणी अन्नासाठी इतर प्राण्यांवर अवलंबून असतात त्यांना मांसाहारी म्हणतात.
30. होय. कारण ससा हा थेट वनस्पती खाणारा प्राणी आहे.
31. अन्नातील जटिल घटकांचे सोप्या पदार्थांमध्ये रूपांतर होण्याची प्रक्रिया म्हणजे पचन.
32. फुलपाखरू, मधमाशी इत्यादी.
33. फुलांमधील मध.
34. शरीरात अन्न घेण्याच्या प्रक्रियेला सेवन म्हणतात.
35. मानव, मांजर, कुत्रे इत्यादी.
36. होय. अस्वल एक सर्वभक्षी प्राणी आहे कारण ते अन्नसाठी वनस्पती आणि प्राणी दोघांवरही अवलंबून असते.
37. सेवन, पचन, शोषण, आत्मसात करणे.
38. लाळ ग्रंथी.
39. दुधाचे दात, कायमचे दात. *छेदक (Incisors) *सुळे (Canines) *दाढा (Premolars) *ज्ञानदाढा (Molars)
40. यकृत.
41. पोट.
42. पचलेले अन्न आतड्याच्या भिंतीतील रक्तवाहिन्यांमध्ये जाण्याच्या प्रक्रियेला शोषण म्हणतात.
43. पित्त.
44. पित्ताशय (पित्त).
45. लहान आतड्यातील बोटांसारख्या रचनांना व्हिली म्हणतात.
46. लहान आतडे.
47. हायड्रोक्लोरिक आम्ल.
48. लहान आतड्याची लांबी --- 7.5 मी. मोठ्या आतड्याची लांबी --- 1.5 मी.
49. अन्ननलिकेची लांबी मानवी उंचीवर अवलंबून असते. प्रौढांमध्ये तिची लांबी अंदाजे – 25 ते 30 सें.मी. असते.
50. अन्ननलिका (Oesophagus) अन्न तोंडातून पोटात पोहोचण्यास मदत करते.
51. उत्सर्जन.
52. यकृत.
53. शाकाहारी, रवंथ करणारे प्राणी.
54. रुमेन.
55. गाय, म्हैस, हरीण, बैल, बकरी, मेंढी, जिराफ.
56. सीकम.
57. नाही. कारण मानवी पचनसंस्थेमध्ये सेल्युलोज पचवण्यासाठी आवश्यक भाग नसतात आणि ती सेल्युलोज पचवू शकत नाही. त्यामुळे ते पचत नाही.
58. जे जीव उघड्या डोळ्यांनी दिसू शकत नाहीत आणि केवळ सूक्ष्मदर्शकाच्या मदतीनेच पाहिले जाऊ शकतात त्यांना सूक्ष्मजीव म्हणतात.
59. ज्या जीवांमध्ये फक्त एकच पेशी असते त्यांना एकपेशीय जीव म्हणतात.
60. अन्न अन्न व्हॅक्युअलमध्ये पचते.
61. जेव्हा गिरीश घाईघाईने अन्न खातो, तेव्हा अन्नाचे कण श्वासनलिकेत जाऊ शकतात, ज्यामुळे हवा आणि अन्नाच्या हालचालीत बिघाड झाल्यामुळे उचकी लागते.
62. सूक्ष्मदर्शक हे एक उपकरण आहे जे सूक्ष्मजीव आणि उघड्या डोळ्यांना न दिसणाऱ्या रचनांना मोठे करून पाहण्यास मदत करते.
III. दोन-तीन वाक्यांत उत्तरे द्या:
63. प्राण्यांमधील पोषण ही अन्न सेवन करणे, ते पचवणे आणि शरीरासाठी आवश्यक ऊर्जा आणि पोषक तत्वे मिळवण्याची प्रक्रिया आहे. तिचे दोन मुख्य उद्देश आहेत:
* शरीराला ऊर्जा प्रदान करणे.
* शारीरिक वाढ आणि दुरुस्तीस मदत करणे.
64. पचन ही अशी प्रक्रिया आहे ज्याद्वारे प्राणी अन्नातील जटिल पदार्थांचे सोपे, विद्रव्य स्वरूपात विघटन करतात. तिचे मुख्य टप्पे आहेत: सेवन, पचन, पोषक तत्वांचे शोषण आणि उत्सर्जन.
65. प्राणी अंशतः पचलेले अन्न लहान गुठळ्यांच्या स्वरूपात तोंडात परत आणतात आणि ते पुन्हा चघळतात. या प्रक्रियेला रवंथ करणे किंवा चर्वण म्हणतात.
66. जीभ आपल्याला बोलण्यास मदत करते. ती अन्न चघळण्यास, लाळेमध्ये मिसळण्यास आणि अन्न गिळण्यास मदत करते. ती विविध प्रकारच्या चवी ओळखण्यास देखील मदत करते.
67. अन्ननलिका, पोट, लहान आतडे, मोठे आतडे, गुदद्वार.
68. या बोटांसारख्या रचना आहेत ज्या लहान आतड्याचे आतील पृष्ठभागाचे क्षेत्र वाढवतात. त्या अन्नातून पोषक तत्वे शोषून घेण्यात आणि रक्तवाहिन्यांच्या मदतीने त्यांना रक्तात पोहोचवण्यात खूप महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
69. a. कार्बोहायड्रेट्स ----- ग्लुकोज (साखर) b. प्रथिने ----- अमीनो ॲसिड c. स्निग्ध पदार्थ ----- फॅटी ॲसिड आणि ग्लिसरॉल
70. आकृती: पेशी पडदा, केंद्रक, व्हॅक्युअल, स्यूडोपोडिया. (येथे आकृती काढता येत नाही, पण हे भाग लेबल करायचे आहेत.)
71. नावे: A - अमीबा B - गाय C - स्यूडोपोडिया D - सेल्युलोज E - दात F - जीभ G - आम्ल (पाचक रस) H - यकृत I - व्हिली J - मोठे आतडे
IV. तीन-चार वाक्यांत उत्तरे द्या:
72. व्हिली, ज्या लहान आतड्याच्या आत बोटांसारख्या रचना आहेत, त्या पोषक तत्वांच्या शोषणास मदत करतात.
73. दातांचे प्रकार:
धारदार दात → छेदक (पुढचे)
सपाट धारदार दात → सुळे (बाजूचे)
उंचवटे असलेले सपाट दात → दाढा
मोठे, घासणारे दात → ज्ञानदाढा
दातांची नावे: पुढचे दात – छेदक, धारदार दात – सुळे, मधले सपाट दात – दाढा, शेवटचे मोठे घासणारे दात – ज्ञानदाढा.
आकृती: मानवी पचनसंस्थेची आकृती काढून तिचे भाग ओळखा. (उदा. तोंड, अन्ननलिका, पोट, यकृत, स्वादुपिंड, लहान आतडे, मोठे आतडे, गुदद्वार)
रवंथ करणाऱ्या प्राण्यांची पचनसंस्था: आकृती काढा. भाग ओळखा: तोंड, अन्ननलिका, चार कप्पे, रुमेन, लहान आतडे, मोठे आतडे.
मानवी पोषणाचे टप्पे:
सेवन ↓
पचन ↓
शोषण ↓
आत्मसात करणे ↓ उत्सर्जन
إرسال تعليق