CLASS - 8
MEDIUM - MARATHI
SUBJECT - Science
SYLLABUS - KARNATAKA STATE
QUESTION BANK OF LESSON BASED ASSESSMENT
पाठ - 2.
सूक्ष्मजीव: मित्र आणि शत्रू
पाठ आधारित मूल्यमापन प्रश्नावली
कर्नाटक राज्यातील सर्व शाळांमध्ये एक महत्त्वपूर्ण बदल होणार आहे. २०२५-२६ या शैक्षणिक वर्षापासून 'पाठ-आधारित मूल्यमापन परीक्षा' (Lesson Based Assessment - LBA) प्रणाली अंमलात येणार आहे. हा बदल शिक्षण गुणवत्तेत वाढ करेल का, याबद्दल शिक्षणतज्ज्ञ आणि पालकांमध्ये उत्सुकता आहे.
काय आहे नवीन प्रणालीचा उद्देश?
सध्या सरकारी शाळांमध्ये रचनात्मक मूल्यमापन (FA – Formative Assessment) आणि संकलनात्मक मूल्यमापन (SA – Summative Assessment) या पद्धती वापरल्या जातात. नव्या LBA प्रणालीचा मुख्य उद्देश विद्यार्थ्यांच्या आकलनाची आणि त्यांच्या शिकण्याच्या गुणवत्तेची सातत्याने खात्री करणे हा आहे. प्रत्येक पाठ किंवा अध्याय शिकवून झाल्यानंतर लगेचच छोटी चाचणी घेतल्याने विद्यार्थ्यांना विषय किती समजला हे स्पष्ट होईल. यामुळे विद्यार्थ्यांना केवळ परीक्षांच्या गुणांसाठी नव्हे, तर खऱ्या अर्थाने ज्ञान आत्मसात करण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल. भविष्यात होणाऱ्या बोर्ड परीक्षांमध्ये विद्यार्थ्यांना चांगले गुण मिळवण्यासाठी ही सुरुवातीपासूनची मूल्यमापन पद्धत उपयुक्त ठरेल, अशी अपेक्षा शालेय शिक्षण व साक्षरता विभागाने व्यक्त केली आहे.
अंमलबजावणी आणि स्वरूप:
ही घटक चाचणी पहिली ते दहावीपर्यंतच्या सर्व विद्यार्थ्यांसाठी अनिवार्य असेल. राज्य शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण संस्था (DSERT) या परीक्षांसाठी प्रश्नपत्रिका तयार करून शाळांना पुरवेल. शाळांना या परीक्षा घेऊन विद्यार्थ्यांचे मिळालेले गुण 'SATS' पोर्टलवर (Student Achievement Tracking System) अपलोड करावे लागतील, जेणेकरून विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचा मागोवा घेणे सोपे होईल.
प्रत्येक चाचणी ३० गुणांची असेल आणि त्यात २५ प्रश्न असतील. प्रश्नपत्रिकेची रचना विशिष्ट प्रमाणात सोपे, सामान्य आणि कठीण प्रश्नांच्या मिश्रणाने केली जाईल:
६५% सोपे प्रश्न
२५% सामान्य प्रश्न
१०% कठीण प्रश्न
बहुतेक प्रश्न बहुपर्यायी (MCQ) स्वरूपाचे असतील, जेणेकरून विद्यार्थ्यांचे आकलन तपासणे सोपे होईल. प्राथमिक स्तरावरील विद्यार्थ्यांसाठी रिकाम्या जागा भरणे, चित्रांना रंग भरणे, जोड्या जुळवा आणि गटात न बसणारा शब्द ओळखणे असे मनोरंजक प्रश्न असतील.
सदर प्रश्नावली DSERT website वरील पुस्तकातील भाषांतर आहे.
पाठ - 2.
सूक्ष्मजीव: मित्र आणि शत्रू
अध्ययन निष्पत्ती :-
1.
सूक्ष्मजीवांचा
अर्थ लिहिण्यास.
2. सूक्ष्मजीवांचे विविध प्रकार वर्गीकृत करण्यास.
3. विविध प्रकारच्या सूक्ष्मजीवांचे निवासस्थान ओळखण्यास.
4. शेती, औषध आणि उद्योगाच्या क्षेत्रात तसेच दैनंदिन जीवनातील काही
सूक्ष्मजीवांच्या फायद्यांबद्दल स्पष्ट करण्यास.
5. वनस्पती आणि प्राणी या दोहोंमध्ये सूक्ष्मजीवांमुळे
होणाऱ्या रोगांबद्दल जाणून घेण्यास.
6. विशिष्ट उदाहरणांसह रोगजनक (pathogens)
आणि संसर्गजन्य रोगांची (communicable
diseases) व्याख्या करण्यास.
7. प्रतिजैविके (antibiotics)
आणि प्रतिपिंड (antibodies)
यांच्यातील फरक स्पष्ट करण्यास.
8. प्रतिजैविकांची काही विशिष्ट उदाहरणे नमूद करण्यास.
9. संसर्गजन्य रोगांच्या प्रसाराचे विविध मार्ग सूचीबद्ध
करण्यास.
10. संसर्गजन्य रोगांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी उपाययोजना
सुचवण्यास.
11. अन्न संरक्षणाच्या विविध पद्धतींबद्दल जाणून घेण्यास.
12.
नायट्रोजन
चक्र (nitrogen cycle) समजून
घेण्यास.
13. पॅरामेसियम (paramecium),
क्लॅमिडोमोनास (chlamydomonas),
पेनिसिलियम (penicillin),
ब्रेड मोल्ड (bread
mould) आणि नायट्रोजन चक्राची चित्रे
काढण्यास.
I. खालील अपूर्ण विधाने/प्रश्नांसाठी योग्य
पर्याय निवडा आणि उत्तरे लिहा. (प्रत्येकी 1 गुण)
1.
यीस्टचा उपयोग याच्या निर्मितीमध्ये होतो (सोपे)
A. साखर
B. अल्कोहोल
C. हायड्रोक्लोरिक
आम्ल
D. ऑक्सिजन
2. मलेरियाच्या परजीवीचा वाहक आहे (सोपे)
A. अॅनाफिलीस
मादी डास
B. झुरळ
C. घरमाशी
D. फुलपाखरू
3. बहुतेक संसर्गजन्य रोगांचा सामान्य वाहक आहे
(मध्यम)
A. मुंगी
B. कोळी
C. माशी
D. ड्रॅगनफ्लाय
4. ब्रेड आणि इडलीच्या पिठाचे किण्वन यामुळे
होते (सोपे)
A. उष्णता
B. दळणे
C. यीस्ट
पेशींची वाढ
D. जिवाणूंची
क्रिया
5. साखरेचे अल्कोहोलमध्ये रूपांतर होण्याची
प्रक्रिया आहे (मध्यम)
A. विघटन
B. नायट्रोजन
स्थिरीकरण
C. किण्वन
D. गाळणी
6. खालीलपैकी एक प्रतिजैविक आहे (कठीण)
A. एड्रेनालाईन
B. स्ट्रेप्टोमायसीन
C. बिलिरुबिन
D. इन्सुलिन
7. थायरॉइड: थायरॉक्सिन::------ ---:इस्ट्रोजेन
(मध्यम)
A. वृषण (testes)
B. अंडाशय (ovaries)
C. स्वादुपिंड
(pancreas)
D. पियुशिका
ग्रंथी (pituatary)
8. लोणचे टिकवण्यासाठी सामान्यतः वापरला जाणारा
एक पदार्थ आहे (मध्यम)
A. व्हिनेगर
B. सामान्य मीठ
C. मोहरीचे तेल
D. मिरची पावडर
9. भाज्यांच्या साठवणुकीसाठी अनुकूल असलेली
पद्धत आहे (कठीण)
A. मीठ लावणे
B. गोठवणे
C. सुकवणे
D. शीतगृह
10. शेंगांच्या वनस्पतींच्या मुळांच्या
गाठींमध्ये राहणारे जीवाणू आहेत (कठीण)
A. रायझोबियम
B. व्हिब्रिओ
कोमा
C. लॅक्टोबॅसिलस
D. स्यूडोमोनास
II. खालील प्रश्नांची उत्तरे द्या :- (प्रत्येकी
एक गुण)
11. सूक्ष्मजीव म्हणजे काय? (सोपे)
12.
सूक्ष्मजीव
कुठे राहतात? (सोपे)
13. सूक्ष्मजीवांचे विविध प्रकार सांगा. (मध्यम)
14. कोणते जिवाणू दुधाचे दह्यात रूपांतर करतात? (सोपे)
15. देवी (chicken pox) रोगाविरुद्ध लस कोणी शोधली? (मध्यम)
16. नायट्रोजन स्थिरीकरण करणाऱ्या सजीवांची नावे सांगा? (कठीण)
17.
अँथ्रॅक्स
रोगास जबाबदार असलेल्या सूक्ष्मजीवाचे नाव सांगा? (कठीण)
18. पाश्चरायझेशनची व्याख्या करा. (मध्यम)
III. खालील प्रश्नांची उत्तरे द्या (प्रत्येकी दोन
गुण)
19. विषाणूंची वैशिष्ट्ये लिहा. (कठीण)
20. प्रतिजैविके (antibiotics)
म्हणजे काय? प्रतिजैविकांचे जनक म्हणून कोणाला ओळखले जाते? (मध्यम)
21.
लस आपल्याला
रोगांपासून कसे संरक्षण देते? लसीकरणाचे जनक म्हणून कोणाला ओळखले जाते? (कठीण)
22. सूक्ष्मजीव आपले पर्यावरण कसे स्वच्छ करतात? स्पष्ट करा.
(मध्यम)
23. प्रतिजैविके लसींपेक्षा कशी वेगळी आहेत? (कठीण)
24. खालील सूक्ष्मजीवांची चित्रे काढा (मध्यम)
i) क्लॅमिडोमोनास
ii) पॅरामेसियम
25. खालील सूक्ष्मजीव कोणत्या गटाशी संबंधित आहेत ते सांगा.
(कठीण)
i) बॅक्टेरियोफेज
ii) अस्पर्जिलस iii) अमिबा iv) व्हॉल्व्हॉक्स
IV) खालील प्रश्नांची उत्तरे द्या: (तीन गुण)
26. संसर्गजन्य रोग म्हणजे काय? मानवामध्ये दूषित पाणी आणि हवेद्वारे पसरणाऱ्या अशा
कोणत्याही दोन रोगांची नावे सांगा. (कठीण)
27. खोकताना आणि शिंकताना आपण आपले नाक आणि तोंड का झाकावे? (मध्यम)
28. अन्न विषबाधा (food
poisoning) म्हणजे काय? या स्थितीची
लक्षणे कोणती आहेत? (कठीण)
V. खालील प्रश्नांची उत्तरे द्या: (चार गुण)
29. अन्न संरक्षणाच्या कोणत्याही चार पद्धती थोडक्यात स्पष्ट
करा. (मध्यम)
या पाठावरील प्रश्नोत्तरे पहाण्यासाठी येथे स्पर्श करा.. –
येथे पहा
إرسال تعليق