4TH Marathi LBA 1.भारत गौरव गीत

CLASS - 4 

MEDIUM - MARATHI 

SUBJECT - Social Science 

SYLLABUS - KARNATAKA STATE 

QUESTION BANK OF  LESSON BASED ASSESSMENT

पाठ १ - भारत गौरव गीत

पाठ आधारित मूल्यमापन प्रश्नावली 

    कर्नाटक राज्यातील सर्व शाळांमध्ये एक महत्त्वपूर्ण बदल होणार आहे. २०२५-२६ या शैक्षणिक वर्षापासून 'पाठ-आधारित मूल्यमापन परीक्षा' (Lesson Based Assessment - LBA) प्रणाली अंमलात येणार आहे. हा बदल शिक्षण गुणवत्तेत वाढ करेल का, याबद्दल शिक्षणतज्ज्ञ आणि पालकांमध्ये उत्सुकता आहे.

काय आहे नवीन प्रणालीचा उद्देश?

सध्या सरकारी शाळांमध्ये रचनात्मक मूल्यमापन (FA – Formative Assessment) आणि संकलनात्मक मूल्यमापन (SA – Summative Assessment) या पद्धती वापरल्या जातात. नव्या LBA प्रणालीचा मुख्य उद्देश विद्यार्थ्यांच्या आकलनाची आणि त्यांच्या शिकण्याच्या गुणवत्तेची सातत्याने खात्री करणे हा आहे. प्रत्येक पाठ किंवा अध्याय शिकवून झाल्यानंतर लगेचच छोटी चाचणी घेतल्याने विद्यार्थ्यांना विषय किती समजला हे स्पष्ट होईल. यामुळे विद्यार्थ्यांना केवळ परीक्षांच्या गुणांसाठी नव्हे, तर खऱ्या अर्थाने ज्ञान आत्मसात करण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल. भविष्यात होणाऱ्या बोर्ड परीक्षांमध्ये विद्यार्थ्यांना चांगले गुण मिळवण्यासाठी ही सुरुवातीपासूनची मूल्यमापन पद्धत उपयुक्त ठरेल, अशी अपेक्षा शालेय शिक्षण व साक्षरता विभागाने व्यक्त केली आहे.

अंमलबजावणी आणि स्वरूप:

    ही घटक चाचणी पहिली ते दहावीपर्यंतच्या सर्व विद्यार्थ्यांसाठी अनिवार्य असेल. राज्य शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण संस्था (DSERT) या परीक्षांसाठी प्रश्नपत्रिका तयार करून शाळांना पुरवेल. शाळांना या परीक्षा घेऊन विद्यार्थ्यांचे मिळालेले गुण 'SATS' पोर्टलवर (Student Achievement Tracking System) अपलोड करावे लागतील, जेणेकरून विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचा मागोवा घेणे सोपे होईल.

प्रत्येक चाचणी ३० गुणांची असेल आणि त्यात २५ प्रश्न असतील. प्रश्नपत्रिकेची रचना विशिष्ट प्रमाणात सोपे, सामान्य आणि कठीण प्रश्नांच्या मिश्रणाने केली जाईल:

६५% सोपे प्रश्न

२५% सामान्य प्रश्न

१०% कठीण प्रश्न

    बहुतेक प्रश्न बहुपर्यायी (MCQ) स्वरूपाचे असतील, जेणेकरून विद्यार्थ्यांचे आकलन तपासणे सोपे होईल. प्राथमिक स्तरावरील विद्यार्थ्यांसाठी रिकाम्या जागा भरणे, चित्रांना रंग भरणे, जोड्या जुळवा आणि गटात न बसणारा शब्द ओळखणे असे मनोरंजक प्रश्न असतील.

DSERT कडून मराठी विषयाची प्रश्नावली देण्यात आलेली नाही त्यामुळे सदर प्रश्नावली सरावासाठी तयार केली आहे.आपण सरावासाठी याचा वापर करू शकता.

या प्रश्नांची उत्तरे शेवटी दिली आहेत.

 इयत्ता 4थी: पाठ १ - भारत गौरव गीत

Lesson Based Assessment Practice Questions

सूचना:

 * सर्व प्रश्नांची उत्तरे मराठीत द्या.

 * प्रश्नांचे क्रमांक इंग्रजी अंकात आहेत.

 * प्रत्येक प्रश्नाच्या शेवटी त्याची पातळी (सोपे, मध्यम, कठीण) नमूद केली आहे.

 * सर्व प्रश्नांची उत्तरसूची सर्वात शेवटी दिली आहे.

I. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs) - (प्रत्येक प्रश्नाला 1 गुण)

योग्य पर्याय निवडा:

1. कवी कोणाचे गौरव गीत गात आहे? (सोपे)

A) जपान

B) अमेरिका

C) भारत

D) चीन

2.    भारताला कवीने काय म्हटले आहे? (सोपे)

A) छोटा

B) महान

C) सामान्य

D) जुना

3.    भारताची "शान" आणि "मान" काय आहे? (सोपे)

A) त्याचे डोंगर

B) त्याची नदी

C) तो स्वतःच

D) त्याचे लोक

4.    भारतात कोणत्या गोष्टी समान मानल्या जातात? (मध्यम)

A) भाषा आणि प्रांत

B) धर्म आणि जाती

C) अन्न आणि कपडे

D) गावे आणि शहरे

5.    "मानवतेचा विश्व वृक्ष" कोठे छान वाढतो असे कवी म्हणतो? (सोपे)

A) इतर देशांत

B) हिमालयात

C) भारतात

D) गंगेच्या काठी

6.    भारताचा उन्नत माथा कोणता आहे? (मध्यम)

A) हिमालय

B) विंध्य

C) सह्याद्री

D) सातपुडा

7.    भारताची पावन गंगा माता कशासाठी प्रसिद्ध आहे? (सोपे)

A) तिच्या लांबीसाठी

B) तिच्या पवित्रतेसाठी

C) तिच्या घाटांसाठी

D) तिच्या किनार्‍यांसाठी

8.    कवीला कशाबद्दल अभिमान आहे? (सोपे)

A) फळाफुलांच्या देशाबद्दल

B) शूरवीरांच्या देशाबद्दल

C) पवित्र नदीबद्दल

D) अ आणि ब दोन्ही

9.    'नरवीरांचा देश' म्हणजे कोणत्या प्रकारच्या लोकांचा देश? (मध्यम)

A) अभ्यास करणाऱ्यांचा

B) शूर सैनिकांचा

C) काम करणाऱ्यांचा

D) व्यापार करणाऱ्यांचा

10.  लक्ष्मीबाई, अहिल्याबाई आणि पन्नाबाई यांनी देशासाठी काय केले? (मध्यम)

A) गाणी गायली

B) प्राण वेचले

C) मंदिरे बांधली

D) किल्ले जिंकले

11.    'परसत्तेचे निशाण पडले' याचा अर्थ काय? (कठीण)

A) दुसऱ्या देशाचा झेंडा खाली आला

B) आपला झेंडा फडकला

C) दुसऱ्या देशाचे राज्य संपले

D) अ आणि क दोन्ही

12.   नीलाकाशी आज कोणते निशाण फडकत राही? (सोपे)

A) लाल झेंडा

B) हिरवा झेंडा

C) तिरंगी निशाण

D) पिवळा झेंडा

13.  कवीला पुनर्जन्म मिळाल्यास तो कोठे मिळावा अशी इच्छा व्यक्त करतो? (सोपे)

A) स्वर्गात

B) याच भूमिवर (भारतात)

C) दुसऱ्या देशात

D) अज्ञात ठिकाणी

14.  'जननी जन्मभूमी' म्हणजे काय? (मध्यम)

A) आई आणि जन्मलेली भूमी

B) आपली मातृभूमी

C) जिथे जन्म झाला ती जागा

D) ब आणि क दोन्ही

15.  कवी जन्मभूमीसाठी कशाचे वरदान मागतो? (मध्यम)

A) सुखाचे

B) संपत्तीचे

C) मरणाचे

D) लांब आयुष्याचे

16.  'गौरव' या शब्दाचा योग्य अर्थ कोणता? (सोपे)

A) अपमान

B) सन्मान

C) दुख

D) राग

17.   'उन्नत' या शब्दाचा अर्थ काय? (सोपे)

A) खाली

B) कमी

C) उच्च

D) लहान

18.  'वेचिले' या शब्दाचा अर्थ काय? (सोपे)

A) जमा केले

B) विकले

C) अर्पण केले

D) खाल्ले

19.  कवितेत 'बापू' कोणाला म्हटले आहे? (मध्यम)

A) सुभाषचंद्र बोस

B) सरदार पटेल

C) महात्मा गांधीजी

D) भगतसिंग

20. कवीने भारताला 'महान' का म्हटले आहे? (कठीण)

A) तो खूप मोठा देश आहे म्हणून.

B) इथे विविध धर्म आणि जातीचे लोक एकत्र राहतात म्हणून.

C) इथे अनेक वीर जन्माला आले म्हणून.

D) वरील सर्व.

II. खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा. (1 गुण)

1. कवी कोणाचे गौरव गीत गात आहे? (सोपे)
2. भारताची पावन नदी कोणती? (सोपे)
3. आमचा देश कसा आहे असे कवी म्हणतो? (सोपे)
4. महात्मा गांधीजींचे नाव या कवितेत काय म्हणून आले आहे? (सोपे)
5. कवीला मरण कोणासाठी हवे आहे? (सोपे)
6. 'शान' या शब्दाचा अर्थ काय? (सोपे)
7. 'माथा' म्हणजे काय? (सोपे)
8. बापूंनी कशासाठी लढा दिला? (सोपे)
9. आज नीलाकाशी कोणते निशाण फडकत आहे? (सोपे)
10. कवीला कोणत्या भूमिवर पुनर्जन्म हवा आहे? (सोपे)
11. कवितेनुसार भारत कसा देश आहे? (मध्यम)
12. लक्ष्मी, अहिल्या आणि पन्ना कोणत्या प्रकारच्या व्यक्ती होत्या? (मध्यम)
13. कवितेत 'जननी जन्मभूमी' कोणाला म्हटले आहे? (सोपे)
14. कशाची नाती भारतात समान आहेत? (सोपे)
15. 'गौरव' या शब्दाचा अर्थ काय? (सोपे)

III. खालील प्रश्नांची उत्तरे 2-3 वाक्यांत लिहा. (2-3 गुण)

1. कवी भारताला मानवतेचा विश्ववृक्ष असे का म्हणतो? (मध्यम)
2. देशासाठी कोणी प्राणांचे बलिदान दिले? (सोपे)
3. कवीला कशाबद्दल अभिमान आहे? (मध्यम)
4. कवीने कोणती इच्छा व्यक्त केली आहे? (मध्यम)
5. 'तिरंगी निशाण' कशाचे प्रतीक आहे असे तुम्हाला वाटते? (कठीण)
6. कवितेत भारताची कोणती वैशिष्ट्ये सांगितली आहेत? (मध्यम)
7. भारतात 'विभिन्न धर्म, विभिन्न जाती' असूनही 'सर्वांची समान नाती' आहेत, याचा अर्थ स्पष्ट करा. (कठीण)

IV. रिकाम्या जागा भरा.

1. बहुत पाहिले देश जगी परि तुजसम तूच ______. (सोपे)
2. मानवतेचा विश्व वृक्ष हा, इथे वाढतो ______. (सोपे)
3. ____ माथा पावन इथली गंगा माता. (मध्यम)
4. देश असे हा ______. (सोपे)
5. देशासाठी नर, नारींनी इथे वेचिले ______. (सोपे)
6. स्वातंत्र्यास्तव बापू लढले ______. (मध्यम)
7. आज नीलाकाशी फडकत राही ______. (सोपे)

V. जोड्या जुळवा.

गट 1 (सोपे)

     अ                                      ब     

 1. मानवतेचा                      अ) फडके तिरंगी निशाण

 2. फळाफुलांचा                  ब) वेचिले प्राण

 3. देशासाठी नरनारींनी      क) विश्व वृक्ष

 4. नीलाकाशी                    ड) देश आमुचा

 5. जननी जन्मभूमी            इ) तुजसाठी मरणाचे वरदान

गट 2 (मध्यम )

     अ                          ब 

 1. गौरव              अ) मोठा

 2. महान             ब) अर्पण केले

 3. उन्नत             क) सन्मान

 4. वेचिले             ड) डोंगराचे शिखर

 5. माथा               इ) उच्च

VI. व्याकरण (Grammar)

अ) समानार्थी शब्द लिहा.

1. विश्व (सोपे)
2. वृक्ष (सोपे)
3. भूमी (सोपे)
4. जननी (सोपे)
5. निशाण (मध्यम)
6. गौरव (सोपे)
7. महान (सोपे)
8. शान (मध्यम)
9. माथा (सोपे)
10. प्राण (मध्यम)

ब) विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

1. महान x (सोपे)
2. अभिमान x (मध्यम)
3. समान x (सोपे)
4. जन्म x (सोपे)
5. भिन्न x (सोपे)
6. उन्नत x (मध्यम)
7. स्वतंत्र x (मध्यम)
8. वरदान x (कठीण)

---

उत्तरसूची (Answer Key)

I. बहुपर्यायी प्रश्न (MCQs)

1. C) भारत
2. B) महान
3. C) तो स्वतःच
4. B) धर्म आणि जाती
5. C) भारतात
6. A) हिमालय
7. B) तिच्या पवित्रतेसाठी
8. A) फळाफुलांच्या देशाबद्दल
9. B) शूर सैनिकांचा
10. B) प्राण वेचले
11. D) अ आणि क दोन्ही
12. C) तिरंगी निशाण
13. B) याच भूमिवर (भारतात)
14. B) आपली मातृभूमी
15. C) मरणाचे
16. B) सन्मान
17. C) उच्च
18. C) अर्पण केले
19. C) महात्मा गांधीजी
20. D) वरील सर्व.

II. खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा.

1. कवी भारताचे गौरव गीत गात आहे.
2. भारताची पावन नदी गंगा आहे.
3. आमचा देश महान आहे असे कवी म्हणतो.
4. महात्मा गांधीजींचे नाव या कवितेत 'बापू' म्हणून आले आहे.
5. कवीला आपल्या जन्मभूमीसाठी मरण हवे आहे.
6. भारतात 'मानवतेचा विश्व वृक्ष' वाढतो असे कवीने म्हटले आहे.
7. कवितेत 'हिमगिरीचा उन्नत माथा' हिमालयाला म्हटले आहे.
8. बापूंनी स्वातंत्र्यासाठी लढा दिला.
9. आज नीलाकाशी तिरंगी निशाण फडकत आहे.
10. कवीला याच भूमिवर (भारतात) पुनर्जन्म हवा आहे.
11. कवितेनुसार भारत नरवीरांचा देश आहे.
12. लक्ष्मी, अहिल्या आणि पन्ना या शूर, धैर्यवान स्त्रिया होत्या.
13. कवितेत 'जननी जन्मभूमी' आपल्या मातृभूमीला म्हटले आहे.
14. विभिन्न धर्म आणि जातींची नाती भारतात समान आहेत.
15. 'गौरव' या शब्दाचा अर्थ सन्मान आहे.

III. खालील प्रश्नांची उत्तरे 2-3 वाक्यांत लिहा.

1. कवी भारताला मानवतेचा विश्ववृक्ष असे म्हणतो कारण भारतात विविध धर्म आणि जातींचे लोक असले तरी ते सर्वजण समानतेने आणि एकजुटीने राहतात. इथे माणूसकीचे नाते खूप छान वाढते.
2. देशासाठी लक्ष्मीबाई, अहिल्याबाई, पन्नाबाई आणि इतर नर-नारींनी प्राणांचे बलिदान दिले. बापूंनी (महात्मा गांधीजींनी) स्वातंत्र्यासाठी लढा दिला.
3. कवीला आपला देश फळाफुलांचा असल्याबद्दल आणि तो नरवीरांचा देश असल्याबद्दल अभिमान आहे. या देशाने स्वातंत्र्यासाठी अनेक वीरांनी प्राण वेचले याचाही त्याला अभिमान आहे.
4. कवीने अशी इच्छा व्यक्त केली आहे की जर त्याला पुन्हा जन्म मिळाला, तर तो याच पवित्र भूमीवर (भारतात) मिळावा. त्याला जन्मभूमीसाठी मरणाचे वरदान हवे आहे.
5. 'तिरंगी निशाण' भारताच्या स्वातंत्र्याचे आणि सार्वभौमत्वाचे प्रतीक आहे. ते आपल्या देशाची एकता, शौर्य आणि शांती दर्शवते.
6. कवितेत भारताची अनेक वैशिष्ट्ये सांगितली आहेत. भारत हा महान देश आहे, जिथे विविध धर्म आणि जातीचे लोक समानतेने राहतात. इथे हिमालय आहे, गंगा नदी आहे आणि हा फळाफुलांचा देश आहे. हा नरवीरांचा देश असून अनेक वीरांनी देशासाठी बलिदान दिले आहे.
7. 'विभिन्न धर्म, विभिन्न जाती असूनही 'सर्वांची समान नाती' आहेत' याचा अर्थ असा की, भारतात अनेक वेगवेगळे धर्म आणि जातींचे लोक असले तरी, ते सर्वजण एकमेकांशी माणुसकीने वागतात. ते एकमेकांना आपले मानतात आणि समानतेने एकत्र राहतात.

IV. रिकाम्या जागा भरा.

1. बहुत पाहिले देश जगी परि तुजसम तूच महान.
2. मानवतेचा विश्व वृक्ष हा, इथे वाढतो छान.
3. हिमगिरीचा माथा पावन इथली गंगा माता.
4. देश असे हा नरवीरांचा.
5. देशासाठी नर, नारींनी इथे वेचिले प्राण.
6. स्वातंत्र्यास्तव बापू लढले परसत्तेचे निशाण पडले.
7. आज नीलाकाशी फडकत राही आज तिरंगी निशाण.

V. जोड्या जुळवा.

गट 1

1. मानवतेचा - क) विश्व वृक्ष
2. फळाफुलांचा - ड) देश आमुचा
3. देशासाठी नरनारींनी - ब) वेचिले प्राण
4. नीलाकाशी - अ) फडके तिरंगी निशाण
5. जननी जन्मभूमी - इ) तुजसाठी मरणाचे वरदान

गट 2

1. गौरव - क) सन्मान
2. महान - अ) मोठा
3. उन्नत - इ) उच्च
4. वेचिले - ब) अर्पण केले
5. माथा - ड) डोंगराचे शिखर

VI. व्याकरण

अ) समानार्थी शब्द लिहा.

1. विश्व - जग
2. वृक्ष - झाड
3. भूमी - जमीन, धरती
4. जननी - आई, माता
5. निशाण - झेंडा, ध्वज
6. गौरव - सन्मान, अभिमान
7. महान - मोठा, श्रेष्ठ
8. शान - मान, प्रतिष्ठा
9. माथा - शिखर, कपाळ
10. प्राण - जीव, श्वास

ब) विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

1. महान x लहान, क्षुद्र
2. अभिमान x अपमान, लाज
3. समान x असमान, भिन्न
4. जन्म x मृत्यू
5. भिन्न x समान, एकसारखे
6. उन्नत x अवनत, खालचे