इयत्ता - आठवी
विषय - माय मराठी
2.दिव्यदृष्टी
शारीरिक व्यंग असले तरी माणसाकडे वेगळीच क्षमता किंवा शक्ती असते, ज्याचा योग्य उपयोग केल्यास ती व्यक्ती खूप काही साध्य करू शकते. शिवांगी या अंध मुलीच्या माध्यमातून हे दाखवून दिले आहे की, डोळे नसले तरी इतर इंद्रियांच्या तीव्र संवेदना (या प्रकरणात वास आणि स्पर्श) वापरून गुन्हेगारीचा छडा लावता येतो. आत्मविश्वास आणि जिद्द असल्यास कोणतीही व्यक्ती असामान्य कार्य करू शकते.
लेखिकेबद्दल (डॉ. विजया वाड) :
डॉ. विजया विजय वाड (जन्म: 1945) या एक शिक्षणतज्ञ, लेखिका आणि बालसाहित्याच्या अभ्यासक आहेत. त्यांनी बी.एस.सी., बी.एड., एम.ए., पी.एच.डी. या पदव्या संपादन केल्या आहेत. त्यांना बालसाहित्याची विशेष आवड असून, त्यांनी अनेक नाटके रंगभूमीवर आणली आहेत. त्या मराठी विश्वकोशाच्या मुख्य संपादकही राहिल्या आहेत. अभिनेत्री निशिगंधा वाड ही त्यांची कन्या आहे. 'चिंगु चिंगम टिंकु टिंकम', 'दोन मित्र', 'मिनी मंगळावर' ही त्यांची काही प्रसिद्ध नाटके आहेत. त्यांच्या लेखनातून नेहमीच सकारात्मक संदेश आणि नवीन विचार दिसून येतात.
नवीन शब्द आणि त्यांचे अर्थ :
* पळस्पे: कोकणातील एक गाव.
* मस्त: छान, सुंदर.
* चौपाटी: समुद्राजवळील मोकळी जागा, जिथे लोक फिरण्यासाठी जातात.
* देवाघरी जाणे: मरण पावणे.
* जिवाची मुंबई करणे: खूप मौज-मजा करणे, चैन करणे.
* हेर: जासूद, गुप्त माहिती काढणारा.
* शहाळे: अतिशय गोड पाणी असलेला कोवळा नारळ.
* धायमोकलून रडणे: मोठ्याने, आवाज काढून रडणे.
* हळहळणे: दुःख करणे, खेद व्यक्त करणे.
* आत्मसिद्ध: स्वतःच्या हिमतीवर उभे राहणारे, खंबीर.
* आवाळू: शरीरावर आलेली चरबीची गाठ किंवा सूज.
* खबर: बातमी, वार्ता.
* अंतःचक्षू: आतील डोळे, मनाचे डोळे (आकलनशक्ती).
* अंधशाळा: अंध विद्यार्थ्यांना शिकवले जाते ती शाळा.
* म्हातारीचा बूट: मुंबईतील नेहरू पार्कमधील बुटाच्या आकाराची इमारत.
* पार्क: बगीचा.
* वसतिगृह: राहण्याची व्यवस्था असणारे ठिकाण (हॉस्टेल).
* गुप्तहेर: गुन्ह्याचा शोध घेणारा व्यक्ती.
* घारगे: कणकेत गूळ घालून केलेली गोड पुरी.
प्र. I खालील प्रश्नांची प्रत्येकी एका वाक्यात उत्तरे लिहा.
1. गौरीला न्यायला कोण कोण येणार होते?
गौरीला न्यायला तिचा दादा, आई आणि बाबा तिघेही येणार होते.
2.गौरी व इतर मंडळी 'जिवाची मुंबई' करायला कशाने गेले?
गौरी व इतर मंडळी 'जिवाची मुंबई' करायला मुंबई दर्शनच्या बसने गेले.
3.शिवांगीने गौरीच्या आईला कोणत्या नावाने हाक मारली?
शिवांगीने गौरीच्या आईला 'काकू' या नावाने हाक मारली.
4.चोराने काय चोरले?
चोराने गौरीच्या आईच्या सोन्याच्या बांगड्या चोरल्या.
5. शहाळेपाणीवाल्याने कोणता सल्ला दिला?
शहाळेपाणीवाल्याने 'आधी पोलीस कंप्लेंट (तक्रार) लिहा' असा सल्ला दिला.
6. शिवांगीने कोणत्या वासावरून चोर ओळखला?
शिवांगीने मोगऱ्याच्या अत्तराच्या वासावरून चोर ओळखला.
प्र 2. खालील प्रश्नांची प्रत्येकी दोन-तीन वाक्यात उत्तरे लिहा.
1. गौरीला पळस्पेला काय काय खायला मिळणार होते?
गौरीला पळस्पेला घरी आईच्या हातची भाजी-पोळी, गुळाचे घारगे खायला मिळणार होते. तसेच, बाबा मळ्यातून कैऱ्या आणणार होते आणि दादा बर्फाचा गोळा खायला देणार होता.
2. गौरी जिवाची मुंबई कशी करणार आहे?
गौरी तिच्या कुटुंबासोबत मुंबईला जाऊन 'जिवाची मुंबई' करणार होती. तिथे चौपाटीवर जाऊन लाटांशी खेळणार, नेहरू पार्कमधील 'म्हातारीचा बूट' बघणार होती आणि मुंबई दर्शन बसने मुंबई फिरणार होती.
3. गौरीची आई धायमोकलून का रडू लागली?
गौरीच्या आईच्या हातातून चोराने सोन्याच्या बांगड्या हिसकावून नेल्यामुळे तिला खूप मोठा धक्का बसला. तिच्या वाढदिवसाला नवऱ्याने हौसेने घेतलेल्या बांगड्या गेल्यामुळे तिला खूप दुःख झाले आणि ती धायमोकलून रडू लागली.
4. आईला बांगड्या कोणी व केव्हा घेतल्या होत्या?
आईला बांगड्या तिच्या नवऱ्याने (गौरीच्या बाबांनी) तिच्या तीस एप्रिलच्या वाढदिवसाला हौसेने घेतल्या होत्या.
प्र ३. पुढील प्रश्नांची प्रत्येकी चार-पाच वाक्यात उत्तरे लिहा.
1. गौरी आणि शिवांगीने मुंबई दर्शनमध्ये काय काय आणि कसे पाहिले?
गौरी आणि शिवांगीने मुंबई दर्शनमध्ये कमला नेहरू पार्कमधील 'म्हातारीचा बूट' पाहिला. त्या दोघींनी आपल्या हातांनी स्पर्श करून तो बूट पाहिला. त्यानंतर त्या गिरगाव चौपाटीवर गेल्या. तिथे त्यांना तीस मिनिटे मिळाली, जिथे भेळीचे स्टॉल नव्हते. नंतर बस भेलपुरी आणि पाणीपुरी स्टॉलवर थांबली. अशा प्रकारे त्यांनी काही प्रमुख ठिकाणे पाहिली आणि काही ठिकाणी भेळपुरी-पाणीपुरीचा आनंद घेतला.
2. शिवांगीने चोराला कशा पद्धतीने ओळखले?
शिवांगीने चोराला तिच्या तीव्र वास घेण्याच्या क्षमतेने ओळखले. चोराने मोगऱ्याच्या अत्तराचा वापर केला होता, जो शिवांगीने वास घेऊन ओळखला. तसेच, तिने चोराच्या पाठीला स्पर्श केला होता आणि तिथे एक आवाळू (गाठ) होती. या दोन खुणांवरून तिने पोलिसांसमोर हजर केलेल्या चोरांपैकी नेमका चोर कोण आहे हे अचूक ओळखले.
3. राणेसाहेबांनी तपासणीची पूर्व तयारी कशी केली?
राणेसाहेबांनी तपासणीची पूर्व तयारी म्हणून, ज्या भागात चोरी झाली होती, त्या भागातील वारंवार चोऱ्या करणाऱ्या काही संशयित लोकांना तीन तासांत पोलीस ठाण्यावर बोलावले आणि त्यांना राणेसाहेबांसमोर हजर केले. त्यांनी सर्वांना चहा-बिस्किटे दिली आणि शिवांगीला आत बोलावून चोरांना ओळखण्यास मदत करण्याची तयारी केली.
प्र 4. खालील प्रश्नांची सात ते आठ वाक्यात उत्तरे लिहा.
1. इन्स्पेक्टर आणि इतर सर्वजण शिवांगीकडे कौतुकाने का बघत होते?
शिवांगीने तिच्या अंधत्वावर मात करत, तिच्या तीव्र इंद्रिय संवेदनेच्या जोरावर चोराला ओळखले. जेव्हा इन्स्पेक्टर राणे यांनी संशयित चोरांना शिवांगीसमोर उभे केले, तेव्हा तिने केवळ वासावरून आणि पाठीवरील आवाळूच्या स्पर्शावरून खरा चोर ओळखला. डोळे नसतानाही तिने दाखवलेली ही असामान्य क्षमता आणि चातुर्य पाहून इन्स्पेक्टर राणे आणि इतर सर्वजण थक्क झाले. तिच्या या 'दिव्यदृष्टी'चे आणि आत्मविश्वासाचे कौतुक म्हणून ते सर्वजण शिवांगीकडे अभिमानाने आणि कौतुकाने बघत होते, कारण तिने एक अशक्य वाटणारी गोष्ट शक्य करून दाखवली होती.
2. मोठेपणी गुप्तहेर बनण्याचे कोणते गुण शिवांगीच्या अंगी दिसून येतात?
मोठेपणी गुप्तहेर बनण्याचे अनेक गुण शिवांगीच्या अंगी दिसून येतात:
* तीव्र निरीक्षण शक्ती : ती डोळ्यांनी पाहू शकत नसली तरी, वास घेण्याची आणि स्पर्श करण्याची तिची क्षमता अत्यंत तीव्र आहे.
* तीक्ष्ण बुद्धिमत्ता: तिने चोराला ओळखण्यासाठी फक्त वासाचा आणि स्पर्शाचाच उपयोग केला नाही, तर आवाळूची आठवण ठेवून तिने तिच्या बुद्धिमत्तेचा परिचय दिला.
* आत्मविश्वास: 'या तपासात माझा नक्की उपयोग होईल!' असे ती इन्स्पेक्टरना ठामपणे सांगते.
* धैर्य आणि शांतपणा: आईच्या बांगड्या चोरीला गेल्यावरही ती रडली नाही किंवा घाबरली नाही, तर परिस्थितीचे आकलन करून उपाययोजना सुचवली.
* जिद्द: तिला गुप्तहेर व्हायचे आहे हे तिने स्पष्ट सांगितले.
हे सर्व गुण तिला भविष्यात एक यशस्वी गुप्तहेर बनण्यास मदत करतील.
प्र 5. संदर्भासह स्पष्टीकरण करा.
1. "आज मात्र शिवांगीसह आपण सगळेच जिवाची मुंबई करू!"
* संदर्भ: हे वाक्य डॉ.विजया वाड लिखित 'दिव्यदृष्टी' या पाठातील आहे.
* स्पष्टीकरण: गौरीचा दादा शिवांगीला पाहून लक्षात आले की तिची आई देवाघरी गेली असल्यामुळे तिला घरी न्यायला कोणी आले नाही. त्याला आपली चूक कळली आणि त्याने शिवांगीच्या मनाला वाईट वाटू नये म्हणून तिला धीर दिला. तो म्हणाला की, आज फक्त गौरीच नाही, तर शिवांगीसह सगळेजण मिळून मुंबईची मजा (जिवाची मुंबई) करूया. हे वाक्य गौरीच्या दादाचा शिवांगीबद्दलचा स्नेह आणि तिला आनंद देण्याची इच्छा दर्शवते.
2. "मला गुप्तहेर व्हायचं आहे गौरीची आई!"
* संदर्भ: हे वाक्य डॉ.विजया वाड लिखित 'दिव्यदृष्टी' या पाठातील आहे.
* स्पष्टीकरण: गौरीच्या आईने शिवांगीला तिने दहावीत ९०% गुण मिळवल्याबद्दल अभिनंदन केले आणि पुढे काय करायचे ठरवले आहे असे विचारले. त्यावर शिवांगीने तिला गुप्तहेर बनण्याची तिची इच्छा बोलून दाखवली. हे वाक्य शिवांगीच्या असामान्य महत्त्वाकांक्षेचे आणि तिच्यातील गुप्तहेर बनण्याच्या सुप्त गुणांचे सूचक आहे. तिच्या शारीरिक व्यंगावर मात करून काहीतरी वेगळे आणि आव्हानात्मक करण्याची तिची जिद्द यातून दिसून येते.
3. "पण तू पाहू शकत नाहीस"
* संदर्भ: हे वाक्य डॉ.विजया वाड लिखित 'दिव्यदृष्टी' या पाठातील आहे.
* स्पष्टीकरण: जेव्हा शिवांगीने राणेसाहेबांना सांगितले की ती तपासामध्ये मदत करू शकते, तेव्हा इन्स्पेक्टर राणे यांनी तिच्या अंधत्वाकडे लक्ष वेधले. त्यांचा उद्देश शिवांगीची क्षमता कमी लेखण्याचा नव्हता, तर तिला दिसत नसल्याने तिला चोराला कसे ओळखता येईल याबद्दलची त्यांची स्वाभाविक शंका होती. हे वाक्य त्यांच्या दृष्टिकोनातून एक सामान्य प्रश्न होता, कारण त्यांना शिवांगीच्या इतर तीव्र इंद्रिय संवेदनांची कल्पना नव्हती.
4. "जाने दो काका! अभी पहले पुलीस कंप्लेट लिखवावो!"
* संदर्भ: हे वाक्य डॉ.विजया वाड लिखित 'दिव्यदृष्टी' या पाठातील आहे.
* स्पष्टीकरण: गौरीच्या आईच्या बांगड्या चोरीला गेल्यावर गौरीचे बाबा वैतागून तिलाच बोलू लागले की सोन्याच्या बांगड्या घालून फिरायची काय गरज होती. तेव्हा शहाळेपाणी विकणाऱ्याने त्यांना शहाणपणाचा सल्ला दिला. तो म्हणाला की, आता भांडून किंवा ओरडून काही उपयोग नाही, तर आधी पोलिसांकडे जाऊन तक्रार (पुलीस कंप्लेट) नोंदवा. हे वाक्य त्या शहाळेपाणीवाल्याची व्यावहारिक समज आणि योग्य वेळी योग्य सल्ला देण्याची वृत्ती दर्शवते.
5. "तुमची हौस होते पण आमचा जीव जातो."
* संदर्भ: हे वाक्य डॉ.विजया वाड लिखित 'दिव्यदृष्टी' या पाठातील आहे.
* स्पष्टीकरण: जेव्हा गौरीच्या आईच्या सोन्याच्या बांगड्या चोरीला गेल्या, तेव्हा गौरीचे बाबा तिच्यावर वैतागले. ते म्हणाले की, तुम्ही हौसेने अंगावर सोनं घालता, पण त्या हौसेपायी आमच्या (पुरुषांच्या) जीवाला धोका निर्माण होतो, किंवा आम्हाला आर्थिक नुकसान सोसावे लागते, ज्यामुळे आमचा जीव कासावीस होतो. या वाक्यातून त्यांची निराशा, राग आणि चोरीमुळे झालेल्या नुकसानीची चिंता व्यक्त होते.
6. "कमालकी लडकी है ये!"
* संदर्भ: हे वाक्य डॉ.विजया वाड लिखित 'दिव्यदृष्टी' या पाठातील आहे.
* स्पष्टीकरण: जेव्हा शिवांगीने डोळ्यांनी न पाहता फक्त वास आणि स्पर्शाच्या आधारे चोराला ओळखले, तेव्हा इन्स्पेक्टर राणे तिच्या बुद्धिमत्तेने आणि असामान्य क्षमतेने खूप प्रभावित झाले. त्यांना शिवांगीचे हे कृत्य अविश्वसनीय वाटले आणि त्यांनी हिंदीत 'ही मुलगी कमालची आहे!' असे उद्गार काढले. हे वाक्य शिवांगीच्या असामान्य प्रतिभेला आणि तिच्यावर विश्वास ठेवल्याबद्दल मिळवलेल्या यशाचे कौतुक करते.
प्र 6. खाली दिलेल्या पर्यायातून योग्य उत्तर दिलेल्या जागेत लिहा.
1. गौरीच्या गावाचे नाव काय?
क. पळस्पे
2. गौरीबरोबर अंधशाळेच्या वसतिगृहात कोण रहात होते?
अ. शिवांगी
3. शिवांगीची आई कोठे गेली होती?
ब. देवाघरी
4. शिवांगीला किती गूण मिळाले होते?
क. 90%
5. राणेसाहेबांनी सर्वांना काय दिले?
अ. चहा-बिस्किटं
6. बाबा मळ्यातून काय आणतात?
ब. कैऱ्या
7. शिवांगीला काय व्हायचं होते?
क. गुप्तहेर
भाषाभ्यास :-
पुढील वाक्प्रचाराचा अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा -
* जिवाची मुंबई करणे.
* अर्थ: खूप मौज-मजा करणे, चैन करणे.
* वाक्य: परीक्षा संपल्यावर आम्ही मित्र मैत्रिणींनी गोव्याला जाऊन जिवाची मुंबई केली.
* धाय मोकलून रडणे.
* अर्थ: मोठ्याने, आवाज काढून रडणे.
* वाक्य: आई-वडिलांना भेटल्यावर लहान मुलगी धाय मोकलून रडू लागली.
* हळहळणे.
* अर्थ: दुःख करणे, खेद वाटणे.
* वाक्य: अपघाताची बातमी ऐकून सर्वजण हळहळले.
* देवा घरी जाणे.
* अर्थ: मरण पावणे.
* वाक्य: आजोबा काल रात्री देवा घरी गेले.
टिप्पणी पोस्ट करा